کدام ویژگی‌ها کودکان تیزهوش را متمایز می‌سازند؟

چطور پی ببریم که کودکان تیزهوش (Gifted) هستند یا سرعت یادگیری بالایی دارند؟ والدین کودکانی که به نظر می‌رسد سریع‌تر از همسالان خود یاد می‌گیرند، غالباً کنجکاوند بدانند که آیا فرزندانشان تیزهوش‌اند یا نه. والدین اغلب می‌پرسند که آیا کودکی که به مراحل مهم رشدی خود نرسیده ولی در سایر زمینه‌ها بهتر عمل ‌می‌کند می‌تواند تیزهوش باشد؟

والدینی می‌گوید: «او تا ۲ سالگی شروع به حرف زدن نکرده بود؛ ولی در ۲٫۵ سالگی الفبای زبان را آموخت». یا اینکه: «او قبل از ورود به مدرسه صدای حروف را بلد نبود ولی به‌محض ورود به مدرسه شروع به خواندن کرد؛ طوری که در اواخر پایه اول در سطح پایه سوم/چهارم می‌توانست بخواند. او از بازی‌های چالش‌برانگیز مناسب کودکان بزرگ‌تر از خود لذت می‌برد. به‌هرحال ما کارهای زیادی با او در خانه انجام می‌دهیم و او از انجام کتاب‌های کار لذت می‌برد».

آیا رغبت کودک به بازی‌های پیچیده نشانه تیزهوشی است؟ یا صرفاً یک اتفاق؛ به این معنی که او در سایر زمینه‌ها بر همسالان خود پیشی نگرفته است؟ این مقاله بر ویژگی‌های کودکان تیزهوش متمرکز است، لطفاً ما را دنبال کنید.

ویژگی‌های کودکان تیزهوش

کودکان تیزهوش تمایل به یادگیری سریع دارند. ازاین‌رو غالباً کودکانی که سریع یاد می‌گیرند؛ تیزهوش‌اند. اگرچه این حالت همیشه صادق نیست. علاوه بر این رد کردن تیزهوشی کودک، صرفاً بر مبنای یک مرحله رشدی درست نیست. به این دلیل که کودکان می‌توانند بدون رسیدن به مراحل رشدی اولیه تیزهوش باشند. همه کودکان تیزهوش نیز، زود شروع به حرف زدن نمی‌کنند. بعضی از آن‌ها دیر زبان باز می‌کنند؛ اما در همان آغاز ارتباط کلامی، تمایل به استفاده از جملات کامل دارند. به‌علاوه همه کودکان تیزهوش زود شروع به خواندن نمی‌کنند. معمولاً به‌محض اینکه خواندن را می‌آموزند، به‌سرعت پیشرفت می‌کنند.

علت گرایش کودکان تیزهوش به کودکان بزرگ‌تر از خود

معمولاً کودکان تیزهوش از بازی کردن با کودکان بزرگ‌تر از خود لذت می‌برند؛ زیرا کودکان بزرگ‌تر ازنظر هوشی و عقلانی تناسب بیشتری با آن‌ها دارند؛ علایق مشترکی باهم دارند و حس شوخ‌طبعی همدیگر را برمی‌انگیزند. از طرفی کودکان تیزهوش، بازی‌ها و اسباب‌بازی‌های گروه سنی خودشان را خسته‌کننده می‌یابند و آن‌ها بازی‌های چالش‌برانگیز و اسباب‌بازی‌های متناسب با کودکان بزرگ‌تر از خود را ترجیح می‌دهند.

آیا والدین در این زمینه عامل مؤثری هستند؟

در سناریوی فوق‌الذکر، دشوار است بگوییم کودک به این دلیل تیزهوش شده است که والدین کارهای زیادی برای آماده‌سازی فرزند خود در خانه انجام داده‌اند. اگر آگاهی کافی از نوع عملکرد والدین با کودک نداشته باشیم؛ نمی‌توانیم بگوییم که آیا کودک، تیزهوش است یا یادگیرنده سریع است و یا مهارت‌های پیچیده را از والدین خودآموخته است.

کودکان باهوش، سریع یاد می‌گیرند و آموزش به آن‌ها هم آسان است. بااین‌حال ولع و اشتیاق شدید به آموزش که در کودکان تیزهوش وجود دارد در کودکان باهوش دیده نمی‌شود. این یکی دیگر از تفاوت‌هایی است که بین کودکان تیزهوش و باهوش وجود دارد.

نتیجه‌گیری

والدین، مراقبین کودک و معلمان، صرف‌نظر از اینکه کودکی، تیزهوش، باهوش یا در سطح متوسط هوشی باشد، باید تلاش کنند که بهترین محیط ممکن را برای آن‌ها فراهم کنند و رشد آن‌ها را به بهترین حد ممکن پرورش دهند.

چنانچه شما ازجمله والدینی هستید که از تیزهوشی فرزند خود مطمئن نیستید، می‌توانید با مرکز مشاوره و آزمون جوانه رشد تبریز تماس بگیرید تا پس از هماهنگی های لازم در اسرع وقت آزمون‌های هوش و استعدادیابی توسط آزمونگران مجرب مرکز بر روی فرزندانتان اجرا شود تا از توانایی‌های بالقوه آن‌ها آگاهی بیشتری داشته باشید. در این صورت شما بهتر می توانید فعالیت‌های فوق‌برنامه فرزندانتان را به صورت آگاهانه تنظیم کنید و برای شکوفایی استعدادهای دلبندتان گام های موثری بردارید.

کارول بینبریج، ۲۰۱۹

ترجمه نسرین جاجانی، ۱۳۹۹

ویراستار: دکتر اکبر رضایی