کاربرد کامپیوتر در روانشناسی
جولی پلنت
ترجمه: دکتر اکبر رضایی
ناشر: انتشارات دانشگاه پیام نور
پیشگفتار مترجم
یکی از بسته‌های نرم‌افزاری معروف و بسیار قدرتمند تحلیل داده‌های آماری در رشته روانشناسی SPSS است. با این نرم‌افزار می‌توان روشهای آماری خیلی پیچیده را انجام داد. شرکت سازنده این نرم‌افزار به‌صورت مرتب برنامه‌های آن را به‌روز می‌کند. به‌طوری‌که از زمان انتشار آن در سال ۱۹۵۶ تا کنون ده‌ها نسخه ارتقاءیافته آن عرضه شده است. حتی در سال‌های اخیر در یک مدت‌زمان کوتاه چندین بار نام آن را تغییر داده‌اند. برای مثال، در سال ۲۰۰۹ نسخه ۱۸ برنامه با نام PASW Statistics (علامت اختصاری برای Predictive Analytics Software) به بازار آمد. این نام در سال ۲۰۱۰ به IBM SPSS تغییر یافت. بااین‌حال، این برنامه با نام SPSS معروف شده است. ازاین‌رو در سراسر کتاب برای جلوگیری از سردرگمی دانشجویان، از این برنامه با عنوان SPSS استفاده خواهد شد، اما همه مطالب برنامه‌های PASW و IBM SPSS نیز تحت پوشش قرار می‌گیرد. لازم به یادآوری است که همه تحلیلهای فصل‌های مختلف این کتاب با نسخه ۲۰ اجرا شده است.
این کتاب برای واحد درسی کاربرد کامپیوتر در روانشناسی تهیه شده است. بااین‌حال دانشجویانی که روشهای آماری یا روشهای تحقیق را می‌گذرانند و همچنین آنهایی که مشغول برنامه‌ریزی برای اجرای پژوهش خودشان هستند این کتاب را مفید خواهند یافت. امیدوارم این کتاب، اعتمادبه‌نفس لازم را در شما ایجاد کند تا بتوانید با آرامش و به‌صورت معقول، منطقی و مناسب، یا حداقل بدون استرس زیاد تحلیلهای آماری خودتان را انجام دهید.
در تدوین کتاب حاضر علاوه بر ویرایش سوم کتاب SPSS تألیف جولی پلنت (۲۰۰۹) ترجمه اکبر رضایی (۱۳۸۹) که انتشارات فروزش آن را چاپ کرده است از کتاب‌های مرتبط نیز استفاده شده است. فهرست کتاب‌های مورد استفاده برای تألیف این کتاب در فهرست منابع ذکر شده است.
بدون شک هیچ اثر علمی بدون نقص و خالی از اشکال نخواهد بود. بدین لحاظ از همه عزیزانی که کتاب حاضر را مطالعه و مورد استفاده قرار می‌دهند، انتظار دارم در صورت مشاهده اشتباه‌های احتمالی با نشانی الکترونیکی akbar528@yahoo.com و akbar_rezaei@pnu.ac.ir مکاتبه نموده و در تصحیح اشتباه‌ها در چاپ‌های بعدی ما را یاری دهند. در پایان بر خود وظیفه می‌دانم از مدیریت محترم تدوین و انتشارات دانشگاه پیام نور و همچنین از کارشناسان محترم تدوین به خاطر زحمت‌هایی که در مراحل مختلف آماده‌سازی و چاپ کتاب متقبل شده‌اند، صمیمانه تشکر و سپاسگزاری کنم.
اکبر رضایی
آبان‌ماه ۱۳۹۲
پیشگفتار مؤلف
بسیاری از مشکلاتی که دانشجویان با تحلیلهای آماری تجربه می‌کنند به خاطر اضطراب و سردرگمی از روبه رو شدن با اصطلاحات فنی ناآشنا یا زبان نامفهوم نظریه‌های زیربنایی پیچیده آماری و گزینه‌های مختلف برای انتخاب می‌باشد. بر خلاف روال متداول کتاب‌های آمار، در این کتاب زیربنای ریاضی روشهای آماری مورد بحث قرار نگرفته است. بلکه استفاده درست از SPSS به‌عنوان یک ابزار مورد تاکید می‌باشد. ازاین‌رو، در کتاب حاضر تلاش شده است به زبانی ساده و با روش گام‌به‌گام دستورالعمل‌های لازم برای فرایند تحلیل دادهها با استفاده از SPSS ارائه گردد. این کتاب به شما کمک خواهد کرد تا در استفاده از SPSS اعتمادبه‌نفس لازم را به‌تدریج کسب نمایید.
ساختار کتاب
این کتاب از ۱۴ فصل تشکیل شده است که فرایند پژوهش از طراحی مطالعه تا تحلیل دادهها و گزارش نتایج را تحت پوشش قرار می‌دهد. این فصل‌ها به پنج بخش اصلی تقسیم شده‌اند: بخش یک (شروع به کار) شامل بحث‌های مقدماتی از قبیل طراحی مطالعه، آماده کردن دفترچه کدگذاری و آشنایی با SPSS می‌باشد. در بخش دو (آماده‌سازی فایل دادهها) به شما نشان داده شده است که چگونه فایل دادهها را آماده کنید، دادهها را وارد SPSS کنید و همچنین اشتباه‌های احتمالی را بررسی و برطرف نمایید. تحلیلهای مقدماتی در بخش سه مطرح شده‌اند که شامل فصل‌هایی در زمینه استفاده از آمار توصیفی و نمودارها، دستکاری دادهها و روشهای بررسی پایایی مقیاس‌ها می‌باشد. در این بخش شما همچنین گام‌به‌گام با تکلیف نسبتاً دشوار انتخاب روشهای آماری مناسب برای داده‌های خودتان آشنا خواهید شد.
در بخش چهار روشهای آماری مهم برای بررسی رابطه‌ها مطرح شده است (برای مثال همبستگی). در این فصل هدف، مفروضه‌های زیربنایی، نحوه به‌دست آوردن نتایج، تفسیر برونداد و نحوه گزارش نتایج در پایان‌نامه یا پژوهش‌نامه به‌صورت خلاصه توضیح داده شده است.
در بخش پنج روشهای آماری را که می‌توان برای مقایسه گروه‌ها استفاده کرد بحث شده است. این روش‌ها شامل آزمون‌های t، تحلیل واریانس و روشهای غیرپارامتریک هستند.
نحوه استفاده از این کتاب
برای استفاده بهتر از این کتاب به‌عنوان راهنما برای SPSS لازم است مهارت‌های اولیه کامپیوتر را بلد باشید. در دستورالعملها و مثال‌های ارائه‌شده در این کتاب فرض بر این است که شما قبلاً با کامپیوتر، به‌ویژه برنامه‌ها و کارکردهای ویندوز آشنایی دارید. در زیر به برخی از مهارت‌های مورد نیاز اشاره شده است. اگر در انجام برخی از این عملیات مشکل دارید باید از افراد مجرب در این زمینه کمک بگیرید. شما باید قبل از شروع جلسات کلاس SPSS بتوانید:
• از منوهای کرکره‌ای ویندوز استفاده کنید.
• از دکمه‌های راست و چپ ماوس استفاده کنید.
• از روش کلیک کردن و کشیدن برای انتخاب و پررنگ کردن متن استفاده کنید.
• پنجره‌ها را کوچک و بزرگ کنید.
• از منوی Start یا Windows Explorer برنامه‌ها را باز کنید و ببندید.
• از بین برنامه‌هایی که به طور همزمان اجرا می‌شوند یکی را انتخاب کنید یا آن را جابجا کنید.
• فایلی را باز کنید، ذخیره کنید، تغییر نام دهید یا مجدداً نام‌گذاری کنید، یا آن فایل را به درایوهای دیگر منتقل کنید و ببندید.
• با بیش از یک فایل در یک زمان کار کنید و در بین فایل‌هایی که باز هستند عمل جابجایی را انجام دهید.
• از Windows Explorer برای کپیکردن فایل‌ها از حافظه‌های جانبی، فلش مموری و CD به هارد درایو و بالعکس استفاده کنید.
• از Windows Explorer برای ایجاد پوشه‌ها و انتقال فایل‌ها در بین پوشه‌ها استفاده کنید.
این کتاب هم برای استفاده به‌عنوان کتاب درسی در کلاس درس و هم به‌عنوان یک کتاب خودآموز برای کسانی که پروژه تحقیقی خودشان را انجام می‌دهند مناسب است. اگر به‌صورت خودآموز کار می‌کنید، حتماً با استفاده از SPSS از طریق تحلیل داده‌های موجود در فایلهای CD همراه کتاب تمرین‌های عملی انجام دهید. صرفاً مطالب کتاب را به‌صورت نظری نخوانید، بهترین شیوه برای یادگیری SPSS انجام آن به‌صورت عملی است. قبل از شروع کار با فایل داده‌های خودتان، با استفاده از فایلهای داده که مثال‌های این کتاب بر اساس آن تنظیم شده است، تمرین کنید. این کار اعتمادبه‌نفس شما را افزایش می‌دهد و این امکان را به شما می‌دهد تا درستی تحلیلهای خودتان را بررسی کنید.
بعضی وقتها متوجه می‌شوید که برونداد شما متفاوت از بروندادهای ارائه‌شده در این کتاب است. این وضعیت احتمالاً به خاطر استفاده از نسخه‌های متفاوت SPSS رخ می‌دهد. SPSS به‌صورت منظم به‌روز می‌شود، این کار برای ارتقاء برنامه خوب است ولی ممکن است منجر به سردرگمی دانشجویانی شود که می‌بینند مطالب روی صفحه‌نمایش کامپیوتر آنها با مطالب موجود در کتاب کاملاً یکسان نیست. معمولاً تفاوت‌ها خیلی چشمگیر نیستند. پس آرامش خود را حفظ کنید و به بررسی‌های خودتان ادامه دهید. اطلاعات لازم ممکن است در برونداد موجود باشند، بااین‌حال ممکن است به شکل متفاوت ارائه شده باشند. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد تغییرات در محصولات SPSS می‌توانید به وب سایت SPSS مراجعه کنید (www.spss.com).
بسته به سؤال‌های پژوهشی و داده‌های خودتان، ضروری است برخی از تحلیلهای پیچیده‌تر موجود در SPSS را انجام دهید. کتاب‌های بسیار مفیدی در زمینه روشهای پیچیده آماری با جزئیات بیشتر منتشر شده است. تا جایی که می‌توانید آنها را تهیه و مطالعه کنید. قفسه‌های کتابخانه خودتان را بگردید، به دنبال کتاب‌هایی باشید که روشهای آماری را به زبان ساده و قابل فهم توضیح داده باشند. همچنین گردآوری نمونه‌هایی از مقالات مجله‌ها که تحلیلهای آماری و نتایج را گزارش کرده‌اند سودمند خواهد بود. شما می‌توانید از این منابع به‌عنوان الگو برای نوشتن گزارش نهایی خودتان استفاده کنید.
رهنمودهای پژوهشی
اگر از این کتاب به‌عنوان راهنمای پروژه پژوهشی خودتان استفاده می‌کنید، توجه شما را به چند نکته مهم جلب می‌کنم.
پروژه خودتان را به‌دقت برنامه‌ریزی کنید. از نظریه‌ها و پژوهشهای موجود برای طراحی پروژه خودتان کمک بگیرید. مشخص کنید که به دنبال چه چیزی هستید و چرا.
به آینده فکر کنید. مشکلات و موانع احتمالی را پیش‌بینی کنید―همه پروژه‌ها این مشکلات را دارند! مشخص کنید که از کدام روشهای آماری استفاده خواهید کرد و از این اطلاعات برای نظم‌دادن به اطلاعات جمع‌آوری‌شده استفاده کنید. مطمئن شوید که در هنگام تحلیلهای آماری خود داده‌های مناسبی خواهید داشت.
منظم باشید. یادداشتهای دقیقی از همه منابع و پژوهشهای مرتبط و … داشته باشید. سیستم بایگانی مناسب و منظمی برای مقالات پژوهشی و همچنین برای برونداد SPSSایجاد کنید.
اقدامات انجام‌شده را به‌دقت یادداشت کنید. وقتی از SPSS برای انجام تحلیلهای خودتان استفاده می‌کنید، آنچه را که انجام می‌دهید به‌صورت کامل یادداشت کنید. من به دانشجویان خودم توصیه می‌کنم دفترچه سیمی یا فنری تهیه کنند و تمامی مطالب جلسات SPSS را یادداشت نمایند. شما نیز بهتر است تاریخ تحلیل، متغیرهایی که ایجاد می‌کنید، همه تحلیلهایی که انجام می‌دهید، نام فایلهای بروندادهای SPSS را یادداشت کنید. این اطلاعات بعدها ممکن است توسط استاد راهنما یا مشاور برای کمک به شما مورد استفاده قرار گیرد!
آرامش خود را حفظ کنید. اگر برای نخستین بار است که دادهها را تحلیل می‌کنید یا با SPSS کار می‌کنید، ممکن است گاهی احساس شکست یا ناامیدی بکنید. در چنین مواقعی چند بار نفس عمیق بکشید. افکار مثبت را جانشین افکار منفی و شک و گمانهای بیهوده سازید. سعی کنید دستورالعملها را مرحله به مرحله انجام دهید. از اشتباه‌کردن نهراسید. به خودتان اجازه اشتباه‌کردن و بعضی وقتها سردرگمی را بدهید. اگر اشتباهات شما خیلی زیاد باشد، توقف کرده و قدم بزنید تا قبل از پرداختن دوباره به آن موضوع احساس آرامش داشته باشید. بسیاری از دانشجویان پس از آشنایی با طرز کار SPSS آن را برای استفاده خیلی آسان می‌یابند. مانند هر مهارت جدید دیگر لازم است بر احساسات اولیه سردرگمی و عدم اعتمادبه‌نفس غلبه پیدا کنید.
به خودتان وقت کافی بدهید. فرایند پژوهش، به‌ویژه مراحل واردکردن و تحلیل دادهها همیشه بیشتر از حد مورد انتظار زمان می‌گیرد، بنابراین وقت کافی برای این کار در نظر بگیرید.
از دوستان خبره و ماهر کمک بگیرید. از حمایتهای عملی و عاطفی دوستان و دانشجویان مجرب در طول فرایند تحلیل دادهها بهره بگیرید. حمایت اجتماعی سپر محکمی در برابر استرس می‌باشد.
فهرست مطالب
پیشگفتار مترجم 11
پیشگفتار مؤلف ۱۳
بخش یک: مقدمه 1
فصل اول: طراحی پژوهش 3
هدفهای یادگیری 3
۱- ۱ فرآیند پژوهش 4
۱-۱-۱ مرحله ۱: انتخاب موضوع و یافتن فرضیه پژوهشی 4
۱-۱-۲ مرحله ۲: تعریف و اندازه‌گیری متغیرها 9
۱-۱-۲-۱ انتخاب ابزارهای اندازه‌گیری‌های مناسب ۱۰
۱-۱-۲-۲ روایی اندازه‌گیری 11
۱-۱-۲-۳ پایایی اندازه‌گیری 17
۱-۱-۲-۴ رابطه بین پایایی و روایی 22
۱-۱-۲-۵ آمادهکردن پرسشنامه 23
۱-۱-۲-۶ انواع سؤال‌ها 24
۱-۱-۲-۷ شکل پاسخ 26
۱-۱-۲-۸ نحوه بیان سؤال‌ها 27
۱-۱-۳ مرحله ۳: تعیین مشارکت‌کنندگان یا آزمودنیهای مطالعه 28
۱-۱-۴ مرحله ۴: انتخاب راهبرد پژوهشی 29
۱-۱-۵ مرحله ۵: انتخاب طرح پژوهشی 30
۱-۱-۶ مرحله ۶: اجرای پژوهش و گردآوری اطلاعات 30
۱-۱-۷ مرحله ۷: ارزیابی‌کردن دادهها 30
۱-۱-۸ مرحله ۸: گزارش‌کردن نتایج 31
۱-۱-۹ مرحله ۹: تعریف مجدد یا اصلاح موضوع پژوهش 31
خودآزمایی فصل اول 33
فصل دوم: آمادهکردن دفترچه کدگذاری 35
هدفهای یادگیری 35
۲-۱ دفترچه کدگذاری دادهها 35
۲-۱-۱ نام متغیرها 37
۲-۲ کدگذاری پاسخ‌ها 38
۲-۳ کدگذاری سؤال‌های باز پاسخ 39
خودآزمایی فصل دوم 40
فصل سوم: آشنایی با SPSS 41
هدفهای یادگیری 41
۳-۱ شروع کار با SPSS
۳-۲ پنجره‌های اصلی SPSS 44
۳-۳ پنجره ویرایشگر دادهها یا Data Editor 45
۳-۴ باز کردن یک فایل داده موجود 46
۳-۵ کار کردن با فایلهای داده ۴۷
۳-۵-۱ ذخیره کردن یک فایل داده 47
۳-۵-۲ باز کردن فایلهای دیگر ۴۸
۳-۵-۳ باز کردن یک فایل داده جدید 48
۳-۶ پنجره Viewer 48
۳-۶-۱ ذخیره کردن برونداد 49
۳-۶-۲ چاپ کردن برونداد 50
۳-۷ پنجره ویرایشگر جدول 50
۳-۸ پنجره ویرایشگر نمودار 51
۳-۹ منوها 51
۳-۱۰ کادرهای گفتگو 51
۳-۱۰-۱ انتخاب کردن متغیرها در کادر گفتگو 52
۳-۱۰-۲ دکمه‌های کادر گفتگو 53
۳-۱۱ نحوه خروج از SPSS 54
۳-۱۲ کمک گرفتن 54
خودآزمایی فصل سوم 55
بخش دو: آماده‌سازی فایل دادهها 57
فصل چهارم: ایجاد فایل دادهها و وارد کردن دادهها 59
هدفهای یادگیری 59
۴-۱ گام ۱: تعریف متغیرها 61
۴-۱-۱ دستورالعمل برای تعریف متغیرها 62
۴-۱-۲ نام متغیر (Name) 62
۴-۱-۳ نوع متغیر (Type) 63
۴-۱-۴ عرض (Width) 64
۴-۱-۵ اعشاری (Decimals) 64
۴-۱-۶ برچسب (Label) 64
۴-۱-۷ مقادیر (Values) 65
۴-۱-۸ مقادیر ازدست‌رفته (Missing) 66
۴-۱-۹ ستون (Colmns) 67
۴-۱-۱۰ تراز کردن (Align) 67
۴-۱-۱۱ اندازه‌گیری (Measure) 67
۴-۱-۱۲ راه‌های میانبر برای تعریف متغیرها 68
۴-۱-۱۳ کپی کردن ویژگی‌های تعریف متغیرها به متغیرهای دیگر 68
۴-۱-۱۴ ایجاد مجموعه‌ای از متغیرهای جدید دارای ویژگی‌های مشابه 68
۴-۲ گام ۲: واردکردن دادهها 69
۴-۳ تغییر فایل دادهها ۷۰
۴-۳-۱ حذف یک مورد 71
۴-۳-۲ اضافه کردن یک مورد در بین موردهای موجود 71
۴-۳-۳ حذف یک متغیر 71
۴-۳-۴ اضافه کردن یک متغیر بین متغیرهای موجود 71
۴-۳-۵ جابجا کردن متغیرهای موجود 71
۴-۴ واردکردن دادهها با استفاده از Excel 72
۴-۴-۱ گام ۱: تنظیم نام متغیرها ۷۲
۴-۴-۲ گام ۲: واردکردن دادهها 72
۴-۴-۳ گام ۳: تبدیلکردن به فرمت SPSS 73
۴-۴-۴ گام ۴: ذخیره‌کردن به‌صورت فایل SPSS 73
۴-۵ سایر ویژگی‌های سودمند SPSS 74
۴-۵-۱ مرتب کردن فایل دادهها ۷۴
۴-۵-۲ تقسیم فایل دادهها 74
۴-۵-۳ انتخاب موردها 75
خودآزمایی فصل چهارم ۷۶
فصل پنجم: بازبینی و تصحیح اشتباه‌ها در دادهها 77
هدفهای یادگیری 77
۵-۱ مرحله ۱: بازبینی و بررسی اشتباه‌های احتمالی 78
۵-۱-۱ روش بررسی اشتباه‌ها در متغیرهای طبقه‌ای 78
۵-۱-۲ روش بررسی اشتباه‌ها در متغیرهای پیوسته 82
۵-۲ مرحله ۲: پیدا کردن و تصحیح اشتباه‌ها در پرونده دادهها 82
خودآزمایی فصل پنجم 85
بخش سه: تحلیلهای مقدماتی 87
فصل ششم: آمار توصیفی 89
هدفهای یادگیری 89
۶-۱ جداول توزیع فراوانی 90
۶-۲ شاخص‌های مرکزی ۹۰
۶-۳ شاخص‌های پراکندگی 92
۶-۴ سنجش عدم تقارن 94
۶-۵ متغیرهای طبقه‌ای ۹۵
۶-۵-۱ تفسیر برونداد حاصل از دستور فراوانی‌ها- Frequencies 95
۶-۶ متغیرهای پیوسته 96
۶-۷ دستورالعمل محاسبه آماره‌های توصیفی برای متغیرهای پیوسته 96
۶-۷-۱ تفسیر برونداد حاصل از دستور Descriptives 97
۶-۸ داده‌های ازدست‌رفته 98
۶-۹ سنجش بهنجاری توزیع دادهها 99
۶-۱۰ دستورالعمل سنجش بهنجاری توزیع دادهها با استفاده از دستور Explore 100
۶-۱۰-۱ تفسیر برونداد حاصل از دستور Explore 103
۶-۱۱ بررسی داده‌های پرت 104
خودآزمایی فصل ششم ۱۰۶
فصل هفتم: استفاده از نمودار برای بررسی و توصیف دادهها 109
هدفهای یادگیری 109
۷-۱ نمودار ستونی 110
۷-۱-۱ تفسیر برونداد حاصل از نمودار ستونی ۱۱۲
۷-۲ نمودار میله‌ای 112
۷-۲-۱ تفسیر برونداد حاصل از نمودار میله‌ای ۱۱۴
۷-۳ نمودار خطی 114
۷-۳-۱ تفسیر برونداد حاصل از نمودار خطی 116
۷-۴ نمودار پراکندگی 117
۷-۴-۱ تفسیر برونداد حاصل از نمودار پراکندگی 119
۷-۵ نمودار جعبه‌ای 119
۷-۵-۱ تفسیر برونداد حاصل از نمودار جعبه‌ای ۱۲۱
۷-۶ ویرایش یک نمودار 121
۷-۷ نحوه انتقال نمودارها به محیط Word 123
۷-۸ روش انتقال نمودار به محیط Word 124
خودآزمایی فصل هفتم ۱۲۵
فصل هشتم: آماده کردن داده‌های خام برای تحلیلهای بعدی 127
هدفهای یادگیری 127
۸-۱ محاسبه نمره‌های کلی مقیاس‌ها 128
۸-۱-۱ مرحله ۱: کدگذاری مجدد سؤال‌هایی که باید معکوس نمره‌گذاری شوند 128
۸-۱-۲ مرحله ۲: جمع‌کردن نمره سؤال‌های مختلف برای به دست آوردن نمره کلی مقیاس 131
۸-۲ تقسیم یک متغیر پیوسته به گروه‌های مختلف 134
۸-۳ تغییر تعداد طبقه‌های یک متغیر طبقه‌ای ۱۳۵
خودآزمایی فصل هشتم ۱۳۷
فصل نهم: بررسی پایایی مقیاس‌ها 139
هدفهای یادگیری 139
۹-۱ جزئیات مثال 140
۹-۲ تفسیر برونداد حاصل از پایایی 143
۹-۳ گزارش نتایج حاصل از پایایی 144
خودآزمایی فصل چهارم ۱۴۵
فصل دهم: انتخاب روشهای آماری مناسب ۱۴۷
هدفهای یادگیری 147
۱۰-۱ مرور روشهای مختلف آماری 148
۱۰-۱-۱ بررسی رابطه‌ها 148
۱۰-۱-۲ همبستگی 148
۱۰-۲ بررسی تفاوت‌های بین‌گروه‌ها 149
۱۰-۲-۱ آزمون‌های t 149
۱۰-۲-۲ تحلیل واریانس یک‌طرفه 150
۱۰-۳ فرایند تصمیم‌گیری 150
۱۰-۳-۱ گام اول: سؤال‌های تحقیق 151
۱۰-۳-۲ گام دوم: نوع سؤال‌ها و مقیاس‌های پرسشنامه ۱۵۱
۱۰-۳-۳ گام سوم: مشخص کردن نوع متغیرها 152
۱۰-۳-۴ گام چهارم: رسم نمودار برای هر یک از سؤال‌های تحقیق 153
۱۰-۳-۵ گام پنجم: مشخص کنید روش آماری پارامتریک مناسب است یا غیرپارامتریک 155
۱۰-۳-۶ گام ششم: تصمیم‌گیری نهایی 157
۱۰-۴ ویژگی‌های کلیدی روشهای آماری مهم 157
۱۰-۵ بررسی رابطه بین متغیرها ۱۵۷
۱۰-۵-۱ مجذور کای برای استقلال 157
۱۰-۵-۲ همبستگی 158
۱۰-۶ بررسی تفاوت بین‌گروه‌ها 158
۱۰-۶-۱ آزمون t نمونه‌های مستقل 158
۱۰-۶-۲ آزمون t نمونه‌های وابسته (اندازه‌گیری‌های مکرر) ۱۵۹
۱۰-۶-۳ تحلیل واریانس یک‌طرفه بینگروهی 159
۱۰-۷ معرفی منابع 160
خودآزمایی فصل دهم 161
بخش چهار: روشهای آماری برای بررسی رابطه بین متغیرها 163
ب۴-۱ مروری بر اصول اساسی همبستگی 164
ب۴-۱-۱ عواملی که در هنگام تفسیر ضریب همبستگی باید مورد توجه قرار گیرد 164
ب۴-۱-۲ رابطه غیرخطی ۱۶۵
ب۴-۱-۳ داده‌های پرت ۱۶۵
ب۴-۱ ۴ دامنه محدود نمره‌ها 165
ب۴-۱-۵ همبستگی در برابر علیت 166
ب۴-۱-۶ معنی‌داری آماری در مقابل معنی‌داری عملی 166
ب۴-۱-۷ مفروضه‌ها 167
ب۴-۱-۸ سطح اندازه‌گیری 167
ب۴-۱-۹ جفت‌های مرتبط 167
ب۴-۱-۱۰ استقلال مشاهده‌ها 168
ب۴-۱-۱۱ بهنجاری 168
ب۴-۱-۱۲ خطی بودن 169
ب۴-۱-۱۳ یکسانی پراکندگی 169
ب۴-۱-۱۴ داده‌های ازدست‌رفته 169
ب۴-۱-۱۵ اعداد ناآشنا 170
فصل یازدهم: همبستگی 171
هدفهای یادگیری 171
۱۱-۱ جزئیات مثال 173
۱۱-۲ تحلیلهای مقدماتی برای همبستگی 173
۱۱-۳ تفسیر برونداد حاصل از نمودار پراکندگی 175
۱۱-۳-۱ مرحله ۱: بررسی داده‌های پرت 175
۱۱-۳-۲ مرحله ۲: بررسی توزیع نقاط دادهها 175
۱۱-۳-۳ مرحله ۳: تعیین جهت رابطه بین متغیرها 176
۱۱-۴ تفسیر برونداد حاصل از همبستگی 178
۱۱-۴-۱ مرحله۱: بررسی اطلاعات نمونه 178
۱۱-۴-۲ مرحله۲: تعیین جهت رابطه 178
۱۱–=۴-۳ مرحله۳: تعیین شدت همبستگی 179
۱۱-۴-۴ مرحله ۴: محاسبه ضریب تعیین 179
۱۱-۴-۵ مرحله ۵: سنجش سطح معنی‌داری 180
۱۱-۵ گزارش نتایج همبستگی 180
۱۱-۶ به دست آوردن ضرایب همبستگی بینگروهی از متغیرها 181
۱۱-۷ مقایسه کردن ضرایب همبستگی برای دو گروه 184
۱۱-۷-۱ تفسیر برونداد حاصل از همبستگی برای دو گروه 186
۱۱-۸ آزمون معنی‌داری آماری تفاوت بین ضرایب همبستگی ۱۸۶
۱۱-۸-۱ مرحله۱: تبدیل مقادیر r به مقادیر z فیشر (zr) 187
۱۱-۸-۲ مرحله۲: قرار دان مقادیر zr در معادله برای محاسبه zobs 187
۱۱-۸-۳ مرحله۳: معنی‌داری آماری مقدار zobs 187
خودآزمایی فصل یازدهم 189
بخش پنج: روشهای آماری برای مقایسه گروه‌ها ۱۸۹
ب۵-۱ روشهای مورد بحث در بخش پنج 189
ب۵-۲ مفروضه‌ها 191
ب۵-۱-۱ سطوح اندازه‌گیری 191
ب۵-۱-۲ نمونه‌گیری تصادفی 191
ب۵-۱-۳ استقلال مشاهده‌ها 191
ب۵-۱-۴ توزیع بهنجار 192
ب۵-۱-۵ همگنی واریانس‌ها 192
ب۵-۳ خطای نوع ۱، نوع ۲ و توان آزمون 193
ب۵-۴ مقایسه‌های برنامهریزیشده/ تحلیلهای تعقیبی 195
ب۵-۵ اندازه اثر 196
ب۵-۶ داده‌های ازدست‌رفته 198
ب۵-۷ اعداد ناآشنا 199
فصل دوازدهم: آزمون‌های t 201
هدفهای یادگیری 201
۱۲-۱ آزمون t نمونه‌های مستقل ۲۰۲
۱۲-۱-۱ جزئیات مثال 202
۱۲-۲ دستورالعمل آزمون t نمونه‌های مستقل ۲۰۳
۱۲-۳ تفسیر برونداد حاصل از آزمون t نمونه‌های مستقل 204
۱۲-۳-۱ گام ۱: بررسی اطلاعات مربوط به گروه‌ها ۲۰۴
۱۲-۳-۲ گام ۲: بررسی مفروضه‌ها 204
۱۲-۳-۳ گام ۳: سنجش تفاوت‌های بین‌گروه‌ها 205
۱۲-۴ محاسبه اندازه اثر برای آزمون t نمونه‌های مستقل 206
۱۲-۵ گزارش نتایج آزمون t نمونه‌های مستقل ۲۰۷
۱۲-۶ آزمون t نمونه‌های وابسته ۲۰۷
۱۲-۷ تفسیر برونداد حاصل از آزمون t نمونه‌های وابسته 209
۱۲-۷-۱ گام ۱: تعیین معنی‌داری کلی 209
۱۲-۷-۲ گام ۲: مقایسه مقادیر میانگین 210
۱۲-۸ محاسبه اندازه اثر برای آزمون t نمونه‌های وابسته 211
۱۲-۹ گزارش نتایج آزمون t نمونه‌های وابسته ۲۱۱
خودآزمایی فصل دوازدهم 212
فصل سیزدهم: تحلیل واریانس یک‌طرفه 213
هدفهای یادگیری 213
۱۳-۱ تحلیل واریانس یک‌طرفه بینگروهی با آزمون‌های تعقیبی 215
۱۲-۱-۱ خلاصه تحلیل واریانس یک‌طرفه بینگروهی با آزمون‌های تعقیبی ۲۱۶
۱۳-۱-۲ جزئیات مثال 216
۱۳-۱-۳ تفسیر برونداد حاصل از تحلیل واریانس یک‌طرفه بینگروهی 218
۱۳-۱-۳-۱ آماره‌های توصیفی 218
۱۳-۱-۳ -۲ آزمون همگنی واریانس‌ها 219
۱۳-۱-۳-۳ ANOVA 219
۱۳-۱-۳-۴ مقایسه‌های چندگانه ۲۱۹
۱۳-۱-۳-۵ نمودارهای میانگین‌ها 220
۱۳-۱-۴ محاسبه اندازه اثر 220
۱۳-۱-۵ گزارش نتایج تحلیل واریانس یک‌طرفه بینگروهی 221
۱۳-۲ تحلیل واریانس یک‌طرفه بینگروهی با مقایسه‌های طرحریزیشده 222
۱۳-۲-۱ تعیین مقادیر ضریب 222
۱۳-۲-۲ تفسیر برونداد تحلیل واریانس یک‌طرفه بینگروهی با مقایسه‌های برنامهریزیشده 225
۱۳-۳ تحلیل واریانس یک‌طرفه با اندازه‌گیری‌های مکرر 226
۱۳-۳-۱ جزئیات مثال 227
۱۳-۳-۲ تفسیر برونداد حاصل از تحلیل واریانس یک‌طرفه با اندازه‌گیری‌های مکرر 229
۱۳-۳-۲-۱ آماره‌های توصیفی 230
۱۳-۳-۲-۲ آزمون چند متغیره 230
۱۳-۳-۲-۳ اندازه اثر 230
۱۳-۳-۲-۴ مقایسه‌های دو به دو (جفتی) 231
۱۳-۳-۳ گزارش نتایج تحلیل واریانس یک‌طرفه با اندازه‌گیری‌های مکرر 231
خودآزمایی فصل سیزدهم 232
فصل چهاردهم: روشهای آماری غیرپارامتریک 233
هدفهای یادگیری 233
۱۴-۱ مفروضه‌های روشهای غیرپارامتریک 235
۱۴-۲ مجذور کای 235
۱۴-۲-۱ آزمون مجذور کای برای برازندگی 236
۱۴-۲-۲ تفسیر برونداد مجذور کای برای برازندگی 238
۱۴-۲-۳ گزارش نتایج حاصل از تحلیل مجذور کای برای برازندگی 238
۱۴-۲-۴ آزمون مجذور کای برای استقلال 238
۱۴-۲-۵ تفسیر برونداد حاصل از مجذور کای برای استقلال 240
۱۴-۲-۵-۱ مفروضه‌ها 240
۱۴-۲-۵-۲ آزمون‌های مجذور کای 241
۱۴-۲-۵-۳ جدول متقاطع- Crosstabulation 241
۱۴-۲-۵-۴ اندازه اثر 242
۱۴-۳ آزمون U من- ویتنی 243
۱۴-۳-۱ خلاصه آزمون U من- ویتنی 243
۱۴-۳-۲ تفسیر برونداد حاصل از آزمون U من- ویتنی 245
۱۴-۳-۳ اندازه اثر 246
۱۴-۴ آزمون رتبه‌های علامتدار ویلکاکسون 246
۱۴-۴-۱ خلاصه آزمون رتبه‌های علامتدار ویلکاکسون 247
۱۴-۴-۲ تفسیر برونداد حاصل از آزمون رتبه‌های علامتدار ویلکاکسون 248
۱۴-۴-۳ اندازه اثر 249
۱۴-۵ آزمون کروسکال- والیس 249
۱۴-۵-۱ خلاصه آزمون کروسکال- والیس 250
۱۴-۵-۲ تفسیر برونداد حاصل از آزمون کروسکال- والیس 251
۱۴-۵-۳ آزمون‌های تعقیبی و اندازه اثر 252
۱۴-۶ آزمون فریدمن 253
۱۴-۶-۱ خلاصه آزمون فریدمن 253
۱۴-۶-۲ تفسیر برونداد حاصل از آزمون فریدمن ۲۵۴
۱۴-۶-۳ آزمون‌های تعقیبی و اندازه اثر 254
خودآزمایی فصل چهاردهم 255
پیوست ۲۵۷
منابع 267
