تست‌های استعداد برای کودکان دوره ابتدایی و دانش‌آموزان دوره اول و دوم متوسطه

از اوایل قرن بیستم، تست‌های استعداد (aptitude tests) برای سنجش توانایی‌ها، قریحه، مهارت‌های حرکتی، استدلال و حتی توانایی‌های هنری مورداستفاده قرار می‌گیرند. افراد به دلایل مختلفی از تست‌های استعدادیابی استفاده می‌کنند؛ تست‌های استعداد فراتر از ارزیابی، به کامل کردن پروفایل کودک کمک می‌کنند. کودکان بزرگ‌تر ممکن است از انواع مختلف تست‌های استعدادی بهره‌مند شوند. با بزرگ شدن کودکان، انواع تست‌های استعداد نیز تغییر می‌کنند.

تست‌های IQ

برخی از معروف‌ترین تست‌های استعدادیابی، ارزیابی‌هایی هستند که به‌عنوان تست‌های IQ شناخته می‌شوند. اگرچه تست‌های IQ متعددی به‌صورت آنلاین یافت می‌شوند، بااین‌حال، فقط روانشناسان دارای مجوز باید آزمون  IQرا انجام دهند تا ظرفیت فرزند شما برای یادگیری را ارزیابی کنند. متداول‌ترین تست‌های IQ، تست هوش استنفورد بینه و مقیاس هوش وکسلر برای کودکان (WISC) است. از این تست‌ها برای کمک به تصمیم‌گیری در مورد اینکه کدام دانش‌آموزان از برنامه‌های ویژه بهره‌مند شوند، استفاده می‌شود.

تست‌های IQ از یادگیری‌های قبلی، حل مسئله، حافظه و استدلال برای تعیین ظرفیت کودک برای یادگیری استفاده می‌کنند. تست‌های IQ برخلاف برخی دیگر از آزمون‌های استعداد، به‌طورکلی توانایی هنری یا موسیقی یا خلاقیت را اندازه‌گیری نمی‌کنند.

همچنین این آزمون‌ها به دلیل سوگیری فرهنگی موردانتقاد قرار گرفته‌اند. کودکان با پایگاه اقتصادی- اجتماعی پایین و فرزندان اقلیت‌های نژادی نشان داده شده‌اند که بدون در نظر گرفتن هوش، در تست‌های IQ عملکرد ضعیف‌تری دارند.

تست‌های استعداد در برابر آزمون‌های پیشرفت

والدین نباید آزمون‌های پیشرفت را با تست‌های استعداد اشتباه بگیرند. استعداد، توانایی دانش‌آموز را برای کسب مجموعه‌ای از مهارت‌ها یا آموزش‌ها با اندازه‌گیری قریحه و تمایلات طبیعی دانش‌آموز مشخص می‌کنند.

آزمون‌های پیشرفت آنچه را که دانش‌آموزان در طول سال تحصیلی آموخته‌اند، اندازه‌گیری می‌کنند؛ تست‌های توانایی برای اندازه‌گیری توانایی بالقوه یادگیری استفاده می‌شوند.

تست‌های استعداد همچنین برای این طراحی شده‌اند که به دانش‌آموزان در مورد انواع مشاغلی که ممکن است برای آن‌ها مناسب‌ترین باشند یا بیشترین موفقیت را در آن‌ها داشته باشند، ایده‌هایی بدهند. تست‌های استعداد برخلاف آزمون‌های پیشرفت، حیطه‌های موضوعی در مدرسه را اندازه‌گیری نمی‌کنند و نمی‌توان برای موفقیت در آن‌ها خود را از قبل آماده کرد.

تست‌های استعداد برای دانش‌آموزان ابتدایی

برای دانش‌آموزان مقطع ابتدایی، معمولاً از آزمون‌های استعدادیابی برای سنجش شایستگی دانش‌آموزان در برنامه‌های ویژه، مانند کلاس‌های تیزهوشان و با قریحه یا برای آموزش ویژه استفاده می‌شود.
قریحه دانش‌آموزان مقطع ابتدایی را ممکن است با آزمون استعداد مهارت‌های کلامی و آزمون استعداد ریاضی مورد آزمون قرار داد.

تست‌های استعدادیابی برای دانش‌آموزان دوره اول دبیرستان

همانند کودکان دبستان، تست‌های استعدادیابی را می‌توان برای دانش‌آموزان دوره اول متوسطه یا مقطع راهنمایی قدیم جهت تشخیص واجد شرایط بودن برای برنامه‌های آموزش ویژه اجرا کرد. علاوه بر این، برای دانش‌آموزان دوره اول متوسطه ممکن است نتایج آزمون‌ها را در جهت هدایت تحصیلی و شغلی آتی کودکان استفاده کرد.
یکی از این آزمون‌ها، تست استعداد تفکیکی است که دانش‌آموزان را بر اساس استدلال کلامی، توانایی عددی، سرعت و دقت اداری، استدلال انتزاعی، استدلال مکانیکی، روابط فضایی، املایی و استفاده از زبان آزمون می‌کند.

تست‌های استعداد برای دانش‌آموزان دوره دوم دبیرستان

دانش‌آموزان دبیرستانی ممکن است برای تعیین علایق شغلی و مسیرهای شغلی احتمالی برای تحصیلات بعد از دوره متوسطه، درخواست اجرای آزمون‌های استعداد را داشته باشند. از جمله آزمون‌های استعداد شغلی می‌توان به آزمون استعداد تفکیکی و مجموعه آزمون‌های استعداد چندبعدی (MAB) اشاره کرد.

دکتر اکبر رضایی، ۱۳۹۹