تقویت توجه و تمرکز کودکان تبریز – کلینیک روانشناسی جوانه رشد تبریز

تقویت توجه و تمرکز کودکان تبریز – زیر نظر پروفسور اکبر رضایی روانشناس تبریز – کلینیک روانشناسی جوانه رشد تبریز

بهبود تمرکز و توجه دانش‌آموز در کلاس درس

همه ما کلاس ابتدایی معمولی را، چه در زندگی واقعی و چه در تلویزیون، دیده‌ایم – با دانش‌آموزان دوری‌جویانه که می‌چرخند و تلاش می‌کنند تا توجه کنند درحالی‌که بیشتر کلاس با دقت به سؤالات پاسخ می‌دهد و درباره موضوع موردبحث، بحث می‌کند. این یک اتفاق رایج است، یکی از اجزای اصلی کلاس درس امروز.

اما باید از خود بپرسیم که این چالش‌ها چه تأثیری بر آینده دانش‌آموز خواهد داشت؟ محققان در تورنتو این کار را انجام دادند. آن‌ها به بررسی نقش توجه در مدارس پرداختند و ۲۰۰۰ دانش‌آموز کلاس سوم را ارزیابی کردند و سپس آن‌ها را به مدت ۱۶ سال دنبال کردند تا ببینند آیا آن‌ها از دانشگاه فارغ‌التحصیل شده‌اند یا خیر.  آنچه آن‌ها دریافتند نگران‌کننده بود. اگر کودکی در کلاس سوم مشکل توجه داشت، تقریباً ۸ برابر بیشتر احتمال داشت که دبیرستان را تمام نکند .

پس از آشنایی با این یافته‌ها، مصمم شدم تا بفهمم این مشکل تا چه حد عمیق است و مهم‌تر ازآنچه‌کاری می‌توانیم برای رفع آن انجام دهیم.

این مشکل چقدر عمیق است؟

چه نسبتی از کودکان در جمعیت عمومی مدرسه مشکلات توجه داشتند که آن‌ها را در معرض خطر بالای ترک تحصیل قرار می‌داد؟ پاسخ در این مطالعه خاص 17 درصد بود.

این درصد ممکن است در برخی مدارس حتی بیشتر باشد. یکی از مدیرانی که در مدرسه‌ای در داخل شهر می‌شناسم به من گفت که حداقل نیمی از دانش‌آموزانش علائم اختلالات یادگیری و ADHD را نشان می‌دهند، حتی بدون اینکه به‌طور رسمی تشخیص داده شوند. به‌عنوان‌مثال، معلمان ممکن است متوجه شوند که بی‌قراری یا رؤیاپردازی بیش‌ازحد دانش‌آموزان حواس آن‌ها را از درس منحرف می‌کند و توانایی یادگیری آن‌ها را بازمی‌دارد.

بدون توانایی کافی برای تمرکز و حفظ توجه، کودکان نمی‌توانند به‌طور مؤثر در فرصت‌های آموزشی ارائه‌شده به آن‌ها مشارکت کنند. این دانش‌آموزان علاوه بر داشتن عملکرد پایین‌تر در مدرسه  که اغلب باعث کاهش عزت‌نفس آن‌ها می‌شود، بیشتر عقب می‌افتند، زیرا انگیزه رشد و توسعه را که در برنامه درسی مدرسه ارائه می‌شود از دست می‌دهند. باید راه‌حل‌هایی برای جلوگیری از عقب افتادن این دانش‌آموزان پیدا کنیم.

برای بهبود مشکلات توجه در آموزش چه کنیم؟

ما می‌دانیم که حدود ۶ درصد از کودکان در سراسر کشور دارای یک اختلال رشد عصبی،  ADHD هستند. دیگران در فقر بزرگ شده‌اند، جایی که انواع تحریکات لازم برای ارتقای رشد توانایی‌های توجه اغلب وجود ندارد و وجود تجربیات آسیب‌زا که می‌تواند توانایی‌های توجه را به خطر بیندازد، اغلب وجود دارد. ما به‌سرعت متوجه شدیم که برای رسیدگی مؤثر به این مشکل، ابتدا باید بتوانیم توجه را اندازه‌گیری کنیم. این نیاز ما را برانگیخت تا یک فرم آنلاین از آزمون تحقیقاتی «استاندارد طلایی» برای توجه به نام آزمون فلانکر ایجاد کنیم.

با هدف قرار دادن مهارت‌های توجه در دانش‌آموزان جوان‌تر، می‌توانیم یادگیری را بهبود بخشیم و نرخ ترک تحصیل از دبیرستان را کاهش دهیم. با ابزارهای نوآورانه اندازه‌گیری و آموزش مغز خود، می‌خواهیم از معلمان با چالش‌برانگیزترین کلاس‌ها برای تدریس حمایت کنیم.

هنوز جای کار وجود دارد.

اغلب مدارسی که بیشترین تعداد کودکان را دارند و بیشترین نیاز را دارند کمترین منابع را دارند. و معلمانی با چالش‌برانگیزترین کلاس‌ها برای تدریس کمترین حمایت را دارند. برای مقابله کامل با این موضوع، ما باید به عنوان یک جامعه برای این دانش‌آموزان با هم متحد شویم. ما باید پذیرای ایده‌های جدید باشیم، تحقیقات مستمر انجام دهیم، با اندازه‌گیری و ارزیابی راحت باشیم، از یکدیگر حمایت کنیم و به دنبال منابع بیشتری برای پرورش با ارزش‌ترین منابع خود باشیم تا آن‌ها هم آینده خود و هم آینده ما را بسازند.

فعالیت‌های توجه

آیا احساس می‌کنید مدام به فرزندتان نق می‌زنید که توجه کند؟ یا متوجه می‌شوید که می‌گویید “عزیزم، بیا تمرکز کنیم!” هر بعدازظهر سرمشق شب؟ آیا حواس دانش‌آموزان کلاس شما پریشان است، تمرکز کافی ندارند، یا تمرکز ندارند؟ استفاده از فعالیت‌های توجه برای کمک به توجه کودکان ممکن است تنها چیزی باشد که می‌تواند به کودکانی کمک کند که در کلاس درس یا خانه ذهن خود را با رشد مهارت‌های تفکر انتقادی در ذهن دارند. این‌ها فعالیت‌هایی برای بهبود توجه و تمرکز هستند و می‌توانند کمک بزرگی در خانه یا مدرسه باشند. 

حواس‌پرتی می‌تواند به اشکال مختلفی ظاهر شود. کودکی که بیش‌ازحد به ورودی‌های حسی حساس است ممکن است به کوچک‌ترین صداها، بافت‌ها، مناظر، بوها، مزه‌ها یا حرکات واکنش نشان دهد. کودکانی که بیش‌ازحد به خاطر نیازهای حسی خود حواسشان پرت شده است، در انجام دستورات ساده تلاش خواهند کرد. سایر کودکان می‌توانند در یک کلاس درس یا خانه “آن را با هم نگه دارند” اما تمرکز آن‌ها به چالش کشیده شده است. بی‌توجهی می‌تواند به‌صورت بی‌تفاوتی، بی‌توجهی، فراموشی، بی‌احتیاطی، بی‌علاقگی، غفلت یا بی‌فکری ظاهر شود. بچه‌ها ممکن است اشتباه کنند یا به نظر برسند که نمی‌توانند به آن‌ها توجه کنند. هنگامی‌که کودک در تلاش است تا وظایف خود را به پایان برساند، دلایل زیادی می‌تواند وجود داشته باشد یا نشانه‌های زیادی از مشکلات توجه وجود داشته باشد.

این منبع بخشی از سری جدید مهارت‌های کارکرد اجرایی ما است . اطلاعات، زمینه‌های مهارت عملکرد اجرایی، استراتژی‌ها و ابزارهایی را خواهید دید که به منوی کشویی بالا اضافه شده‌اند.

تشخیص ارتباط بین پردازش حسی و توجه می‌تواند نقطه تمرکز کلیدی باشد.

بهبود تمرکز و تمرکز

محدودیت در توانایی‌های شناختی می‌تواند بر تمام جنبه‌های مشاغل در مدرسه، خانه و جامعه تأثیر بگذارد. یادگیری و فعالیت‌های روزانه فرصت‌هایی را برای رشد شناختی ازجمله توجه، حافظه، حل مسئله فراهم می‌کند. علاوه بر این، مفاهیمی که کودکان برای ریاضی و خواندن نیاز دارند، نیازمند توجه و تمرکز هستند، ازجمله توانایی تمرکز و توجه به خواندن، شمارش و الگوهای بازی برای مفاهیم ریاضی و مهارت‌های سواد اولیه ضروری هستند.

درواقع، چند مهارت کلیدی سوادآموزی اولیه وجود دارد که عناصر سازنده مهمی هستند:

• دانش الفبا: شناخت اشکال حروف همراه با نام و صداهای آن‌ها
• آگاهی واج‌شناختی: تمایز و دست‌کاری صداهای مرتبط با زبان گفتاری
• نام‌گذاری خودکار سریع: نام‌گذاری سریع دنباله‌ای از حروف، اعداد، رنگ‌ها یا اشیاء
• نوشتن: نوشتن نامه در صورت درخواست و نوشتن نام
• حافظه واجی: به خاطر سپردن اطلاعات ارائه‌شده به‌صورت شفاهی برای مدت کوتاهی

کاردرمانگران مهارت‌هایی برای کار با تیم آموزشی برای رفع نیازهای خاص در کلاس درس مربوط به توسعه مهارت‌های سوادآموزی دارند. آن‌ها می‌توانند این کار را از طریق رویکردهای چندحسی انجام دهند، درحالی‌که به هرگونه تسهیلات پرداخته می‌شوند و با ابزارهای معنادار و انگیزشی، همگی در عین حمایت از اهداف خاص. یک جستجوی سریع مداخلات مبتنی بر شواهد را پیدا کرد که می‌توان از آن‌ها برای ارتقای مهارت‌های پیش از سواد در دوران کودکی استفاده کرد.

برخی از این راهبردها عبارت‌اند از: تسهیل در رشد مهارت‌های حرکتی، پردازش حسی، کنترل وضعیتی و تعاملات اجتماعی و همچنین تسهیل در توسعه اصل الفبایی (حروف خاص مطابق با صداهای حروف خاص)، آگاهی واج‌شناختی (توانایی تمایز و دست‌کاری). ساختار صدا) و آگاهی واجی (درک یک صدا، مانند صدای اولیه یک کلمه) به مداخلات. این را می‌توان با ترکیب رویکردهای چند حسی برای تشکیل حروف الفبا، استفاده از بازی‌های انگشتی، آهنگ‌ها و وظایف پیش از نوشتن در طول مداخلات برای ارتقای توسعه مهارت‌های سوادآموزی (فرولک کلارک و همکاران، ۲۰۱۱) شامل شود.

رفتارهای بی‌توجه در کودکان

درک این موضوع که توجه و مهارت‌های عملکرد اجرایی به هم مرتبط هستند می‌تواند نقطه شروع مفیدی برای پرداختن به زمینه‌هایی باشد که باعث بی‌توجهی کودک می‌شود. درواقع آنچه به رفتار بی‌توجه کودک می‌افزاید می‌تواند نیازهای مختلفی باشد، از مؤلفه‌های پردازش حسی تا مسائل عملکرد اجرایی.

پرداختن به حوزه‌هایی مانند کنترل تکانه، حل مسئله، حواس‌پرتی، خودتنظیمی و تأخیر در ارضا شدن می‌تواند ابزاری برای رسیدگی به عادات و طرز فکر پشت انواع رفتارهای بی‌توجه باشد.

انواع توجه

انواع مختلفی از توجه وجود دارد که کودکان می‌توانند با آن‌ها مبارزه کنند که هرکدام به طرق مختلف بر عملکرد و استقلال در مشاغل روزمره کودکان تأثیر می‌گذارد. تسلط بر این نوع توجه برای یادگیری، ایمنی، مهارت‌های اجتماعی و عملکرد ضروری است.

در زیر هر توضیحی از انواع مختلف توجه، فعالیت‌هایی برای بهبود توجه و تمرکز برای آن ناحیه خاص پیدا خواهید کرد.

توجه پایدار

حفظ توجه در یک دوره زمانی برای تمرکز و تمرکز موردنیاز در یادگیری، گوش دادن در طول سخنرانی، توجه در طول مکالمات یا دستورالعمل‌ها ضروری است. خواندن کتاب مستلزم توانایی توجه در یک دوره زمانی بدون پرت شدن است. همان‌طور که الزامات خواندن در کلاس‌های بالاتر پیشرفته‌تر می‌شود، توجه پایدار توسط فصل کتاب‌ها و درک مطلب به چالش کشیده می‌شود.

فعالیت‌هایی برای بهبود توجه پایدار-

یا جستجو کنید- تمام حروف a و غیره را خط بزنید.

• فهرستی از کلماتی که با حرف خاصی شروع می‌شوند بنویسید. تعداد معینی کلمه را مشخص کنید.
• ترتیب دادن اطلاعات به ترتیب حروف الفبا یا عددی
• یک تایمر تنظیم کنید و یک کار یا متن خواندن را برای تعداد معینی دقیقه تکمیل کنید

توجه انتخابی

طبیعتاً ما قادریم ورودی موردتوجه خود را انتخاب کنیم. آگاهانه و ناخودآگاه می‌توانیم ورودی را انتخاب کنیم که مهم‌ترین آن است. این توسط دانش‌آموزی قابل‌مشاهده است که در طول یک درس به معلم خود گوش می‌دهد درحالی‌که ماشین چمن‌زنی بیرون از پنجره کلاس در حال اجراست. هرکسی که با کلاس درس آشنا باشد می‌تواند تمام محرک‌هایی را که در هر زمان به کودک پرتاب می‌شود تصور کند: یک مگس روی پنجره، اولین دانه‌های برف فصل که بیرون می‌ریزند، یک نور فلورسنت سوسوزن، یک همکلاسی با سرفه‌های بد، گاری سرایداری که از راهرو می‌گذرد، مداد دانش‌آموزی که می‌افتد، ضربه زدن به کفش، شکم غرش در انتظار ناهار… اتفاقات زیادی وجود دارد که توجه انتخابی را به چالش می‌کشد! داشتن توانایی انتخاب از بین بسیاری از نقاط دیداری، شنوایی، بینشی، لامسه،

فعالیت‌هایی برای بهبود توجه انتخابی-

• از نشانه‌های بصری استفاده کنید
• روی مهارت‌های شنوایی کار کنید
• حواس‌پرتی بصری را محدود کنید
• کاهش نویز پس‌زمینه
• بچه‌ها را دور از پنجره‌ها یا راهروهای کلاس قرار دهید
• بازی تمرکز

توجه متناوب

این نوع توجه به توانایی تغییر یا انتقال فوری تمرکز از یک فعالیت به فعالیت دیگر اشاره دارد. تغییر نقاط تمرکز برای ایجاد تغییر ناگهانی در توجه متناوب در وظایفی که نیاز به مهارت‌های شناختی متفاوتی دارند، موردنیاز است. یکی از نمونه‌های آن پختن یک وعده غذایی و انجام کارهای مختلف به‌طور هم‌زمان است (جوشاندن آب، خرد کردن هویج و کمک به بچه‌ها در انجام تکالیف فقط یک مثال است. به عنوان یک نکته جانبی، به نظر می‌رسد معلمان و والدین در توجه متناوب عالی هستند. توجه متناوب نیاز دارد. توانایی استفاده از انواع دیگر توجه در کارها.

فعالیت‌هایی برای بهبود توجه متناوب-

• آشپزی با فعالیت‌های بچه‌ها
• صندلی‌های موسیقیایی
• بازی Eye Found It
• کارت‌ها را در یک عرشه برگردانید و بر اساس کت‌وشلوار، رنگ یا شماره، اقداماتی را انجام دهید
• سکه‌ها یا اقلام رنگی را مرتب کنید
• انجام کاری را تمرین کنید که به‌راحتی می‌تواند حواسش پرت شود، مانند آنلاین شدن برای ارسال ایمیل… یا خرید در Target.
• بازی Sneaky, Snacky, Squirrel

توجه تقسیم‌شده

توجه تقسیم‌شده به توانایی فرد برای تمرکز روی دو یا چند چیز به‌طور هم‌زمان اشاره دارد. تمرکز هم‌زمان روی عوامل مختلف با رانندگی و انجام مکالمه به‌طور هم‌زمان گواه است. مدیریت این توانایی انجام چند کار همیشه آسان نیست. توانایی توجه به نقاط مختلف تمرکز هم‌زمان می‌تواند نیاز به تمرین داشته باشد. نوجوانی که در حال یادگیری رانندگی است، نیاز دارد که رادیو خاموش باشد و تنها مکالمه در ماشین دستورات شفاهی والدین یا مربی رانندگی باشد. فقط از طریق تمرین، آن راننده جدید یاد می‌گیرد که در جاده در حال پخش شدن رادیو تمرکز کند.

فعالیت‌هایی برای بهبود توجه تقسیم‌شده- 

• بازی‌هایی مانند Connect Four را با حواس‌پرتی پس‌زمینه یا دستورالعمل‌های کلامی تمرین کنید
• بازی‌های حافظه کلامی پیچیده به‌طور فزاینده‌ای
• سیمون با موسیقی در حال پخش در پس‌زمینه

فعالیت‌های توجه

از فعالیت‌ها و استراتژی‌های زیر برای ایجاد مهارت‌های توجه یا سازگاری برای مبارزه با توجه استفاده کنید تا کودکان بتوانند در همه محیط‌ها به یادگیرندگانی ایمن و فعال تبدیل شوند. 

برای استراتژی‌های کلاس درس، بسته به نیاز دانش‌آموزانی که به آن‌ها خدمت می‌کنید، چند استراحت کلاسی که باعث افزایش توجه می‌شود، اضافه کنید.

 فعالیت‌های توجه برای کودکان

• توجه، رفتار و زمان صرف غذا
• اسباب‌بازی‌ها و ابزارهایی برای جلب‌توجه
• سازمان‌دهی و توجه مرتبط با پردازش حسی
• فعالیت‌های حرکتی حسی برای توجه  

وقتی نوبت به افزایش توجه در بچه‌ها می‌رسد، چیزهای زیادی در جریان است. توجه با عملکرد اجرایی ،  پردازش حسی ،  خود تأملی و بسیاری موارد دیگر  همسو است ! در زیر، ما در مورد چند فعالیت توجه برای کودکان صحبت می‌کنیم. این‌ها کسانی هستند که توجه را از طریق بازی، فعالیت و سرگرمی افزایش می‌دهند. با توجه به اینکه شغل اصلی کودک بازی است، چرا مهارت‌های موردنیاز آن‌ها (مانند توجه!) را از طریق مشارکت فعال در یک فعالیت مبتنی بر علاقه توسعه ندهید؟  

برخی از این ابزارهای بی‌صدا برای کلاس درس ممکن است کمک کنند.

کمبود توجه

پرداختن به توجه را می‌توان از طریق تمرینات تمرکز و ابزارهایی برای بهبود تأمل خود در کودکان موردتوجه قرار داد. درک چگونگی نشستن کمک به کودکان با تفکر خود می‌تواند ابزار ارزشمندی باشد. درک موقعیت و تأمل در مورد اینکه چه چیزی مؤثر بوده و چه چیزی مؤثر نیست، همراه با استفاده استراتژیک از راهبردهای مقابله‌ای، یکی از راه‌های رسیدگی به کمبود توجه در کودکان است. این‌ها مناطقی هستند که کودک در کلاس درس، خانه، تکالیف، فعالیت‌های فوق‌برنامه یا اجتماع با مشکل مواجه می‌شود. هر کودک متفاوت خواهد بود و وضعیت هر کودک متفاوت خواهد بود. منطقی است که ابزارها و استراتژی‌های هر کودک نیز متفاوت باشد.  

• توجه در طول وعده‌های غذایی
• اسباب‌بازی‌ها و ابزارهایی برای بهبود توجه بصری
• توجه و مسائل رفتاری در جامعه
• آموزش کوچک با توجه یا مشکلات رفتاری
• کارکرد اجرایی در رشد کودک چیست؟
• به بچه‌ها آموزش دهید که از خیابان به‌طور ایمن عبور کنند
• بهبود توجه با استراتژی‌های پردازش شنیداری
• بزرگ‌سالان مبتلابه اختلال عملکرد اجرایی
• دوره رایگان ایمیل عملکرد اجرایی

استراتژی‌های بیشتر برای بهبود توجه

مجله کنترل تکانه بلیط شما برای کمک به بچه‌ها در مدیریت تکانه‌هایشان، استراتژی راهبردی برای «تغییر دنده» و یادگیری درس‌های ارزشمند در مورد خودتنظیمی است. این مجله قابل‌چاپ یک رویکرد عملی برای بهبود توجه و تمرکز است.

مجله کنترل ضربه یک ابزار خودتنظیمی است که به شما کمک می‌کند:

• کودکانی که مشکلات مرزی دارند
• کودکانی که در مورد خودکنترلی می‌آموزند یا با انتقال مهارت‌های آموخته‌شده در جلسات درمانی انفرادی مبارزه می‌کنند.
• کودکان با چالش‌های کنترل تکانه که منجر به نگرانی‌های ایمنی یا مسائل یادگیری می‌شود

“تفکر و انجام دادن” توجه

ماهیت پیچیده‌ای برای توجه وجود دارد زیرا ما از این مهارت عملکرد اجرایی در فعالیت‌های روزانه استفاده می‌کنیم. که بیشتر به حوزه‌های فکر کردن و انجام دادن تقسیم می‌شود.

توجه فکری- این به توجه مداوم قبل از یک کار و فرآیند مهارت‌های ذهنی برای تصور یک کار اشاره دارد. توجه فکری همچنین به مهارت‌های شناختی حافظه فعال، تکمیل کار، مدیریت زمان، تفکر انعطاف‌پذیر، توجه و سایر مهارت‌های شناختی اشاره دارد که نیازمند افکار پایدار است.

انجام توجه – این به توجه مداوم در حین انجام یک کار اشاره دارد. توجه به آنچه می‌بینیم یا رفتارهایی که در دست داریم اشاره دارد. در کلاس درس، به نظر می‌رسد که بچه گیج یا دانش‌آموزی که از روی صندلی خود می‌پرد. این رفتارها با واکنش عاطفی، بازداری، انعطاف‌پذیری پاسخ در طول یک کار و سایر اقدامات مرتبط هستند.

فعالیت‌های کاردرمانی برای بهبود توجه

به عنوان متخصصان کاردرمانی، می‌توانیم از فرد در شرایط مختلف حمایت کنیم. بسته به اینکه کدام محیط منجر به کمبود مهارت‌های عملکردی می‌شود، این محیطی است که باید در نظر گرفته شود. ممکن است در مدرسه، در نتیجه یک کلاس درس پریشان‌حواس پرت از سروصدای بصری، توجه کم شود. یا شاید حساسیت‌های شنوایی بر توجه تأثیر بگذارد. با وجود این حواس‌پرتی بینایی یا شنوایی، لزوماً یک “مسئله حسی” نیست، بلکه یک مسئله کنترل تکانه، توجه مداوم، حافظه فعال و غیره است. این‌ها زمینه‌هایی هستند که یک OT می‌تواند از طریق پیشنهاد‌ها، راهنمایی‌ها و مشاوره از آن‌ها پشتیبانی کند.

به همین ترتیب، توجه در خانه می‌تواند بر انتقال از مدرسه به خانه تأثیر بگذارد. محیط می‌تواند در سازمان‌دهی و تکمیل تکالیف و انجام کارهای روزمره نقش داشته باشد. ملاحظاتی وجود دارد که بر عملکرد عملکردی مراقبت از خود، تعاملات اجتماعی یا مشارکت در رویدادهای خانوادگی تأثیر می‌گذارد.

شما می‌توانید ببینید که چگونه مبارزات توجه می‌تواند بسته به فرد بسیار متفاوت باشد!

برخی از راه‌هایی که OT می‌تواند از افراد با چالش‌های توجهی که بر عملکرد عملکردی تأثیر می‌گذارد حمایت کند:

• قبل از حرکت، نحوه انجام یک کار را در یک زمان آموزش دهید
• آموزش در مورد استفاده از دستورالعمل‌های ساده
• نحوه استفاده از برنامه‌های بصری را آموزش دهید
• کاهش حواس‌پرتی در محیط
• برنامه‌ها و فناوری توجه آزمایشی
• آموزش مدیریت زمان
• آموزش به موقع و آماده‌سازی موردنیاز برای یک کار
• نحوه استفاده از سازمان دهنده‌های گرافیکی را آموزش دهید
• نحوه استفاده از اعلان‌های دیداری یا شنیداری را نشان دهید
• اعلان‌ها و تقویت به‌آرامی محو می‌شوند
• آموزش خودتنظیمی
• آموزش در مورد شناسایی اهداف و تعیین اهداف
• آموزش فراشناخت یا مهارت‌های تفکر انتقادی
• مغز می‌شکند
• داستان‌های اجتماعی
• یادگاری (ترفندهای حافظه)
• استراتژی‌های ذهن آگاهی
• آموزش آگاهی از بدن
• یوگا
• سبک زندگی حسی/ رژیم غذایی حسی

تمرکز بر روی یک کار در یک زمان قبل از حرکت مهم است. ما باید مطمئن شویم که همه دستورالعمل‌ها را در یک زمان دریافت کرده‌اند. این جایی است که تصاویر روی میز دانش‌آموز می‌تواند وارد عمل شود. اگر کار باز کردن کتاب هنرهای زبان آن‌ها در صفحه ۱۰۱ است، شاید این دستورالعمل‌ها باید روی میز چسبانده شوند تا دانش‌آموز دقیقاً بداند که چه چیزی مورد انتظار است. و اگر حواسشان پرت شد، معلم می‌تواند راه برود و اشاره کند. این نیز توجه دانش‌آموز را جلب نمی‌کند. دانش‌آموز می‌تواند پس از اتمام کار، آن را بررسی کند. قبل از حرکت باید از موفقیت آن‌ها مطمئن شویم.

ما باید این دستورالعمل‌ها را ساده و کوتاه نگه داریم. باز هم باید حواس‌پرتی را محدود کنیم. این شامل تکالیف و قسمت‌های میز است که در آن کار می‌کنند. ما بی‌نظمی نمی‌خواهیم. ما می‌خواهیم یک محیط موفق برای آن‌ها بسازیم. همچنین می‌توانید در این مورد با والدین یا معلمان صحبت کنید.

نحوه توجه در کلاس

شما می‌خواهید یاد بگیرید، می‌خواهید به معلم خود گوش دهید و می‌خواهید تمام این اطلاعات را در کلاس جذب کنید. اما این خیلی … خسته‌کننده است! زمانی که ذهنتان به سمت وظایف یا افکار مختلف سرگردان است، تمرکز روی سخنرانی بعدی سخت است، اما با چند ترفند ذهنی و جسمی می‌توانید در کلاس به آن توجه کنید. مانند بسیاری از چیزها در مدرسه، کار و اراده می‌طلبد، اما زمانی که مهارت را به دست آورید، از تلاش خود خوشحال خواهید شد.

قسمت ۱ کنترل افکار خود

حواس‌پرتی خود را حذف کنید. اساسی‌ترین کاری که می‌توانید برای کمک به تمرکز در کلاس انجام دهید این است که از عوامل حواس‌پرتی که شما را از تمرکز بازمی‌دارند دور شوید. چیزهای زیادی وجود دارد که ممکن است توجه شما را از درس دور کند. سعی کنید زمانی که توجه خود را متوقف می‌کنید، بیشتر از کاری که انجام می‌دهید آگاه باشید. وقتی فهمیدید چیست، می‌توانید راهی برای خلاص شدن از شر آن پیدا کنید.

• موارد حواس‌پرتی شامل مواردی مانند رایانه، تلفن و وسایل کوچکی است که می‌توانید با آن‌ها بازی کنید. حواس‌پرتی همچنین شامل چیزهایی می‌شود که در اطراف شما هستند، مانند یک دوست، یک همکلاسی مزاحم یا یک پنجره.
  • حذف فیزیکی بهترین راه برای مقابله با حواس‌پرتی است. بنابراین، برای مثال، اگر می‌دانید یکی از همکلاسی‌هایتان حواس شما را پرت می‌کند. سعی کنید جای دیگری بنشینید. معلم شما متوجه خواهد شد و احتمالاً از کمک به شما برای جابجایی صندلی‌ها خوشحال خواهد شد.

۲

روی زمان حال تمرکز کنید. شما باید سعی کنید مغز خود را از کلاس درس دور نگه دارید. بدون خیال‌بافی! ذهن خود را اینجا، در زمان حال نگه دارید و افکار مربوط به چیزهای دیگر را برای بعد ذخیره کنید. انجام این کار سخت است، اما اگر بتوانید تغییر ایجاد کنید، واقعاً به شما کمک زیادی می‌کند.

• چیزهایی که ممکن است در مورد آن‌ها فکر کنید عبارت‌اند از: بازی‌ها، کارهایی که بعد از مدرسه انجام می‌دهید، دوست پسر یا دوست دخترتان (یا کمبود آن‌ها!)، دوستانتان، خانواده‌تان … حتی چیزهای فانتزی مانند کتاب‌هایی که دوست دارید بخوانید یا جاهایی که آرزو می‌کنی بتونی بری
  • شما باید یاد بگیرید که به‌صورت دستی توجه خود را دوباره متمرکز کنید. خودت را بگیر و بعد خودت را وادار کن دوباره به درس فکر کنی. درنهایت تبدیل به یک عادت می‌شود و شما یاد می‌گیرید که کمتر رؤیاپردازی کنید.
  • این بدان معنی است که حتی اگر به جنبه دیگری از کلاس فکر می‌کنید، مانند آزمونی که در پیش دارید، می‌خواهید متوقف شوید و دوباره روی آنچه در حال حاضر اتفاق می‌افتد تمرکز کنید. انجام کارهایی مانند فکر کردن به تست‌ها مهم است، اما اگر ذهن شما سرگردان است، اطلاعاتی را که در حال حاضر باید یاد بگیرید، جذب نمی‌کنید.

۳

در صورت لزوم توجه خود را دوباره متمرکز کنید. به کاری که ذهنتان انجام می‌دهد توجه کنید. اگر فکر می‌کنید به چیز دیگری غیر ازآنچه در حال حاضر در درس می‌گذرد فکر می‌کنید، باید به‌صورت دستی توجه خود را دوباره متمرکز کنید. سعی کنید همه‌چیزهایی را که معلمان در ذهن خود می‌گویند را بازگو کنید و واقعاً بر موارد مهم تأکید کنید.

• یکی از چیزهایی که ممکن است بخواهید تمرین کنید این است که توانایی خود را برای تمرکز ایجاد کنید. خود را با تلاش برای انجام یک کار چالش‌برانگیز در حین گوش دادن به موسیقی با صدای بلند و حواس‌پرتی امتحان کنید. تمرکز مهارتی است که مانند هر مهارت دیگری نیاز به تمرین و توسعه دارد.

۴

در مورد کلاس‌ها با معلم خود صحبت کنید. هر کس به روش‌های مختلف یاد می‌گیرد. روشی که معلم شما تدریس می‌کند ممکن است بهترین راه برای شما نباشد یا ممکن است راه‌هایی برای بهتر کردن کلاس برای شما وجود داشته باشد. زمانی را برای صحبت با معلم خود در مورد روش‌هایی که فکر می‌کنند به شما کمک می‌کند تا از کلاس خود بیشتر استفاده کنید، اختصاص دهید.

• سعی کنید درس‌ها یا تکالیفی را سفارشی کنید که یادگیری آن‌ها برای شما جالب‌تر است. همچنین می‌توانید از معلم خود اعتبار اضافی یا پروژه‌های جانبی بخواهید که به شما کمک می‌کند همان درس‌ها را بیاموزید اما به روشی که برای شما بهتر عمل کند. اگر در مورد یادگیری جدی هستید و مایل به انجام کار سخت هستید، احتمالاً معلم شما مایل است به شما کمک کند تا چیزی را به دست آورید.

۵

انگیزه خود را ایجاد کنید. هنگامی‌که انگیزه بیشتری داشته باشید، متوجه می‌شوید که زمان بیشتری برای تمرکز کردن دارید. البته، اگر معلم و کلاس شما نتوانند یا نخواهند انگیزه بیشتری در شما ایجاد کنند، باید برای ایجاد این انگیزه برای خود تلاش کنید. این می‌تواند ناامیدکننده باشد، اما ارزشش را دارد: شما از مزایای آموزش بهره‌مند خواهید شد، چه مردم بخواهند به شما کمک کنند یا نه. راه‌های زیادی برای ایجاد انگیزه و علاقه به یادگیری وجود دارد و کاری که انجام می‌دهید به شخصیت شما بستگی دارد.

• می‌توانید سعی کنید جنبه‌ای از موضوع را پیدا کنید که برای شما جالب است. این می‌تواند بقیه کلاس را جالب‌تر کند، زیرا بیشتر احساس می‌کنید در حال ساختن پایه‌ای برای چیزهایی هستید که می‌خواهید یاد بگیرید. برای مثال، شاید شما واقعاً کلاس تاریخ خود را دوست نداشته باشید، اما از شوالیه‌های قرون‌وسطایی خوشتان می‌آید. می‌توانید تصور کنید که چگونه تمام تاریخی که در حال یادگیری آن هستید به شوالیه‌های قرون‌وسطی مربوط می‌شود و متوجه خواهید شد که تمرکز بر چیزی را که یاد می‌گیرید آسان‌تر می‌کند.

قسمت ۲

۱

قبل از کلاس آماده شوید. گاهی اوقات قبل از اینکه بتوانید به آن توجه کنید، فقط باید ذهنیت درستی داشته باشید. قبل از شروع کلاس، سعی کنید تکالیف خود را بررسی کنید، از کتاب درسی خود بخوانید یا به یادداشت‌های روز قبل نگاه کنید. این می‌تواند مغز شما را به “حالت کلاس” برساند، به‌طوری‌که می‌توانید تمرکز راحت‌تری داشته باشید.

• آماده کردن خود با به دست آوردن همه‌چیزهایی که نیاز دارید و چیدمان میز کارتان نیز می‌تواند به تمرکز شما کمک کند. این کار باعث کاهش حواس‌پرتی‌ها می‌شود، مانند نیاز به قرض گرفتن یک مداد، زیرا مداد شما فاقد سرب است.

۲

محیط بهتری پیدا کنید با تغییر محیط یا چیزهای اطرافتان، واقعاً می‌توانید به تمرکز خود کمک کنید. این فقط به معنای خلاص شدن از شر حواس‌پرتی نیست، اگرچه مطمئناً می‌تواند به شما کمک کند. فقط نشستن در یک مکان متفاوت ممکن است به شما کمک کند تا با تغییر کارهایی که می‌توانید از جایی که می‌نشینید انجام دهید، تمرکز کنید. برای مثال، نشستن در جلو می‌تواند به شما کمک کند تمرکز کنید زیرا می‌دانید که معلم شما را زیر نظر دارد. دور از دوستانتان هم می‌تواند کمک کند، زیرا از نظر فیزیکی نمی‌توانید با آن‌ها صحبت کنید.

۳

در کلاس شرکت کنید. شرکت در کلاس نیز می‌تواند به تمرکز شما کمک کند. مشارکت ذهن شما را درگیر و متمرکز بر درس نگه می‌دارد، زیرا نمی‌توانید فقط به چیز دیگری فکر کنید. هر کاری که می‌توانید برای مشارکت انجام دهید، از پرسیدن سؤال گرفته تا وارد شدن به پروژه‌های گروهی یا بحث، واقعاً می‌تواند به شما کمک کند.

• سؤال بپرس. یک راه خوب برای شرکت در کلاس، پرسیدن سؤال است. وقتی سؤالی در مورد چیزی دارید که متوجه نمی‌شوید یا معلم چیزی گفته است و می‌خواهید در مورد آن بیشتر بدانید، دست خود را بالا ببرید و بپرسید. حتی تمرکز کافی برای گوش دادن به چیزهایی که ممکن است بخواهید درباره آن‌ها سؤال بپرسید می‌تواند به شما کمک کند تا توجه بیشتری داشته باشید.

۴

یادداشت‌بردارید یادداشت‌برداری می‌تواند به شما کمک کند تا بر آنچه معلمتان می‌گوید تمرکز کنید، حتی اگر فکر نمی‌کنید بعداً برای مطالعه به یادداشت‌ها نیاز ندارید. اگر می‌توانید از یادداشت‌ها استفاده کنید، حتی بهتر است! همان‌طور که معلم شما صحبت می‌کند، یک طرح کلی با چند یادداشت جانبی در مورد موضوعات واقعاً پیچیده ایجاد کنید. قبل از اینکه متوجه شوید، متوجه خواهید شد که بهتر تمرکز می‌کنید.

• اگر نمی‌دانید چگونه یادداشت‌برداری کنید، ما شما را تحت پوشش قرار داده‌ایم!

۵

تحقیقات اضافی انجام دهید. گاهی اوقات تمرکز خود را در کلاس از دست می‌دهید، زیرا نمی‌توانید بفهمید معلمتان چه می‌گوید. این طبیعی و قابل‌درک است. اگر تحقیقات بیشتری انجام دهید تا بتوانید دروس خود را بهتر درک کنید، ممکن است زمان بیشتری برای توجه کردن داشته باشید. حداقل، یادگیری خارج از کلاس می‌تواند این واقعیت را جبران کند که توجه شما به‌سختی انجام می‌شود. شما می‌توانید اطلاعات بیشتری در مورد هر موضوعی در مکان‌های مختلف آنلاین پیدا کنید. حتی می‌توانید از wikiHow کمک بگیرید.

• به‌عنوان‌مثال، اگر با ریاضیات مشکل دارید، سعی کنید به Math is Fun یا Wolfram Alpha بروید تا کمک ریاضی بیشتری دریافت کنید.

۶

یک روال ایجاد کنید. توجه نکردن واقعاً یک عادت بد است. درست مانند هر عادت دیگری، می‌توانید با جایگزین کردن آن با عادت‌های دیگر، آن را ترک کنید. سعی کنید سیستمی ایجاد کنید که در آن در کلاس تمرکز کنید و آن زمان را فقط برای مدرسه و یادگیری اختصاص دهید، اما اوقات آرامش را به خود اختصاص دهید که در آن می‌توانید سرگرمی زیادی داشته باشید. با آموزش به مغزتان که چه زمانی از روز برای چه زمانی است، با رعایت یک روال، می‌توانید مغز خود را برای توجه آموزش دهید.

قسمت ۳

آماده‌سازی بدن شما

۱

به اندازه کافی خوابیدن. خواب برای متمرکز ماندن در زمانی که در مدرسه هستید بسیار مهم است. اگر بیش‌ازحد بیدار می‌مانید یا طوری می‌خوابید که به مغزتان استراحت کامل نمی‌دهد، اساساً هیچ کاری نمی‌توانید برای تمرکز در طول روز انجام دهید. به برنامه خواب خود نگاه دقیقی بیندازید و ببینید آیا تغییراتی وجود دارد که می‌توانید ایجاد کنید.

• برای افراد زیر ۱۲ سال، پزشکان حدود ۱۰ ساعت خواب را توصیه می‌کنند. برای افراد مسن‌تر، هشت یا نه ساعت خواب توصیه می‌شود. بااین‌حال، برخی افراد به خواب بیشتری نیاز دارند و برخی افراد کمتر. شما باید آزمایش کنید.
  • به خاطر داشته باشید که زیاد خوابیدن نیز می‌تواند شما را خسته کند. اگر خواب خود را افزایش دهید و همچنان در نیمه روز احساس خستگی کنید، ممکن است بیش‌ازحد بخوابید.

۲

برای حفظ مغزتان درست بخورید. اگر غذای کافی نخورید، یا اگر مواد مغذی ضروری را برای مدت طولانی از دست بدهید، مغزتان شروع به آسیب می‌کند. درست مانند کم‌خوابی، اگر به اندازه کافی غذا نمی‌خورید یا به اندازه کافی غذا نمی‌خورید، کار زیادی نمی‌توانید برای کمک به تمرکز انجام دهید. به رژیم غذایی خود نگاهی بیندازید و تصمیم بگیرید که آیا باید نحوه تغذیه خود را تنظیم کنید یا خیر.

• شما باید مقدار زیادی سبزیجات، کمی میوه، غلات کامل سالم و مقدار زیادی پروتئین بدون چربی دریافت کنید. گزینه‌های خوب عبارت‌اند از: کلم پیچ، کلم بروکلی، اسفناج، سیب، مرکبات، موز، برنج قهوه‌ای، کینوا، بلغور جو دوسر، ماهی، مرغ بدون پوست و بوقلمون.
  • از کافئین اجتناب کنید یا حداقل با احتیاط از آن استفاده کنید. کافئین می‌تواند به برخی از افراد کمک کند تمرکز کنند، اما برای برخی دیگر باعث می‌شود که نتوانند برای مدت طولانی به چیزی توجه کنند. شما همچنین در خطر سقوط کافئین هستید.

۳

نوشیدن مقدار زیادی آب. بدن شما برای عملکرد صحیح به آب زیادی نیاز دارد. وقتی به اندازه کافی مشروب ننوشید، درنهایت با سردرد و مشکلات تمرکز مواجه خواهید شد. مقدار کافی به بدن خاص شما بستگی دارد. هر کس متفاوت است بااین‌حال، یک راه خوب برای اندازه‌گیری اینکه آیا به اندازه کافی آب می‌نوشید این است که به ادرار خود نگاه کنید. اگر رنگ پریده است، به اندازه کافی مشروب می‌خورید. اگر هوا تاریک است، هیدراتاسیون را انجام دهید.

• نوشیدن آب واقعی در اینجا ایده خوبی است. نوشابه، آب‌میوه‌های تجاری و شیر همگی برای شما مفید نیستند و قند موجود در نوشابه و آبمیوه می‌تواند مشکلات تمرکز شما را بدتر کند.

۴

برای از بین بردن تنش ورزش کنید. برخی افراد بسیار فیزیکی هستند. بدن آن‌ها برای شاد بودن نیاز به فعالیت بیشتری دارد. همچنین توجه کردن در کلاس فقط به تمرکز زیادی نیاز دارد و این می‌تواند مغز و بدن شما را زخمی کند. اگر در کلاس احساس می‌کنید که احساس عصبانیت می‌کنید، سعی کنید در بین کلاس‌ها یا در زمان استراحت، کمی فعالیت بدنی داشته باشید. این می‌تواند به آرام کردن بدن و مغز شما کمک کند تا بتوانید تمرکز کنید. همچنین در صورت احساس خستگی می‌تواند به بیدار شدن شما کمک کند.

• سعی کنید بالا و پایین بپرید یا در جای خود بدوید. همچنین در صورت داشتن وقت می‌توانید در اطراف ساختمان دویدن یا با دوستان خود بازی کنید.

۵

توجه کردن را تمرین کنید. توجه کردن نیاز به تمرین دارد. همین طور است. مغز شما مانند یک عضله است و برای تقویت آن در مناطقی که می‌خواهید به خوبی کار کند باید تمرین کنید. اگر می‌خواهید توانایی توجه خود را افزایش دهید، باید توجه را تمرین کنید.

• یکی از راه‌های خوب تمرین درواقع مدیتیشن است. بنشینید و سعی کنید ذهن خود را خالی کنید درحالی‌که فقط بر روی یک چیز ساده تمرکز می‌کنید، مانند نفس کشیدن و خارج کردن از بینی.

پرسش و پاسخ تخصصی

• سؤال

اگر متوجه نشدم معلمم درباره چه چیزی صحبت می‌کند، چه کار کنم؟

پاسخ کارشناس

اگر مطالب ارائه‌شده را درک نمی‌کنید و یادداشت‌های شما منطقی نیست، با معلم خود صحبت کنید و کمک بیشتری بخواهید. معلمان چیزی دارند که معمولاً قبل یا بعد از مدرسه آن را کلاس آموزشی یا سالن مطالعه می‌نامند، این زمانی است که شما، دانش‌آموز، می‌توانید حاضر شوید و در مورد موضوع خاص کمک بیشتری دریافت کنید.

• سؤال

چگونه می‌توانم افکار دیگر را از ذهنم دور کنم وقتی سعی می‌کنم تمرکز کنم؟

پاسخ کارشناس

مدیتیشن می‌تواند کمک زیادی به آرامش ذهن و افکار شما کند. سعی کنید ۵-۱۰ دقیقه قبل از شروع روز مدرسه یا قبل از هر کلاس، اگر می‌توانید، بنشینید و مدیتیشن کنید.

• سؤال

چگونه می‌توانم وقتی به علاقه‌ام فکر می‌کنم تمرکز کنم؟

پاسخ کارشناس

از یکی از دوستانتان بخواهید در زمان‌های مختلف در کلاس به‌آرامی روی شانه شما ضربه بزند تا به شما یادآوری کند که روی کلاس تمرکز کنید و دیگر به آن شخص خاص فکر نکنید. همچنین می‌توانید جلوی در کلاس را به‌عنوان آبشاری تجسم کنید که هنگام ورود به کلاس، افکار پریشان شما را از بین می‌برد. این می‌تواند به شما کمک کند تمرکز بیشتری را شروع کنید و حفظ تمرکز خود را در کلاس آسان‌تر کند.

• هیدراته بمانید ! نوشیدن آب بیشتر از کم‌آبی بدن جلوگیری می‌کند، بدن را تمیز می‌کند، از پرخوری و چاقی جلوگیری می‌کند و به شما کمک می‌کند که مراقب خود بمانید! سعی کنید یک بطری آب با خود حمل کنید.
• سعی کنید به موضوعی که معلمتان به شما یاد می‌دهد علاقه‌مند شوید. اگر کلاس جالب باشد توجه کردن به آن سخت نخواهد بود.
• نشستن نزدیک جلوی کلاس بهترین دید را برای شما به ارمغان می‌آورد و به شما کمک می‌کند حواستان باشد.

هشدارها

• تمام تلاش خود را بکنید که اگر کلاس خسته‌کننده است توجه کنید. توجه کردن در یک کلاس خسته‌کننده بسیار سخت‌تر است، پس آماده باشید که تلاش کنید.
• به خواب رفتن در کلاس برای درس خواندن شما افتضاح خواهد بود و می‌تواند به‌راحتی شما را بازداشت کند یا حتی چیز بدتری!
• داشتن کافئین به شما کمک می‌کند تا برای مدت کوتاهی بیدار و پرانرژی شوید، بله، اما پس از آن دوباره شما را پایین می‌آورد و بنابراین همیشه ایده خوبی نیست. قبل از امتحان کردن آن در کلاس، مطمئن شوید که چگونه بدن شما تحت تأثیر کافئین قرار می‌گیرد.

چرا دانش‌آموزان در کلاس توجه نمی‌کنند؟ و چه‌کاری می‌توانید در مورد آن انجام دهید

اکثر معلمان به شما می‌گویند که تدریس را بسیار هیجان‌انگیز و با ارزش می‌دانند. بااین‌حال، این بدان معنا نیست که همه‌چیز روان است. یکی از بزرگ‌ترین ناامیدی‌هایی که معلمان با آن مواجه می‌شوند، زمانی است که دانش‌آموزان درگیر درس نیستند، اما سؤال اینجاست؛ چرا؟ چه چیزی توجه دانش‌آموزان را تقسیم می‌کند؟

دانش‌آموزان در کلاس به دلیل عدم تمرکز، خواب، انگیزه یا نگرانی از شکست در کلاس توجهی نمی‌کنند. درس‌های بدون ساختار و غیرمجاز نیز ممکن است باعث از دست دادن علاقه آن‌ها شود. علاوه بر این، مشکلات شخصی می‌تواند حواس برخی از دانش‌آموزان را پرت کند و باعث شود که آن‌ها از تحصیلات خود جدا شوند.

این مقاله این نکات را با جزئیات کامل توضیح می‌دهد تا به شما درک کاملی از چرایی عدم توجه دانش‌آموزان در کلاس بدهد. سپس، من برخی از پاسخ‌های مؤثر را در مورد آنچه می‌توانید برای رفع مشکل انجام دهید، تشریح خواهم کرد. به خواندن ادامه دهید.

دلایل عدم توجه دانش‌آموزان در کلاس

هر دانش‌آموزی زمانی را تجربه کرده است که در طول یک درس از دقت کافی برخوردار نبوده است. دلایل مختلفی ممکن است رخ دهد و معلم باید تلاش کند تا تشخیص دهد که چه چیزی باعث از دست دادن توجه دانش‌آموز می‌شود. در اینجا دلایل احتمالی وجود دارد:

حواس دانش‌آموز به‌راحتی پرت می‌شود

یک کلاس درس مملو از نمایشگرهای رنگارنگ، منابع تعاملی و مجموعه وسیعی از اطلاعات شناور در اطراف است. 20 تا ۳۰ دانش‌آموز دیگر را به این ترکیب اضافه کنید و جای تعجب نیست که دانش‌آموزی برای توجه بی‌نظیر خود به معلم تلاش کند.

افراد اطراف یک دانش‌آموز خاص اغلب بر میزان مشارکت آن‌ها با درس تأثیر می‌گذارند. دانش‌آموزی که در نزدیکی دوستان خود می‌نشیند، بیشتر حواسش پرت می‌شود. به‌عنوان‌مثال، اگر دوستانشان در حال زمزمه کردن یک حادثه در زمین‌بازی درحالی‌که معلمی در حال توضیح تفاوت بین بندهای مستقل و وابسته است، به نظر شما دانش‌آموز با کدام تعامل بیشتر درگیر است؟

این فقط مکالمات نیست که ممکن است حواس را پرت کند. مواردی که در اطراف دانش‌آموز یافت می‌شود نیز می‌تواند توجه او را جلب کند. چیزهایی مانند لوازم‌التحریر، منابع و اثاثیه ممکن است به‌جای توجه به معلم وسوسه‌انگیز برای لمس و کاوش باشند.

علاوه بر این، حرکات و صداهای بیرونی یک آزمون واقعی برای دانش‌آموزانی است که به‌راحتی حواسشان پرت می‌شود. اگر کلاسی پنجره داشته باشد یا در جلوگیری از سروصدای بیرون خیلی خوب نباشد، توجه برخی از دانش‌آموزان اغلب به آنچه در بیرون اتفاق می‌افتد معطوف می‌شود.

نکته کلیدی این است که تا حد امکان عوامل حواس‌پرتی را به حداقل برسانید، به‌خصوص برای دانش‌آموزانی که تمرکزشان سخت‌تر است. خوشبختانه، اقداماتی وجود دارد که یک معلم می‌تواند برای رفع این مشکل انجام دهد. برای یافتن مطالعه را ادامه دهید.

درس جذاب نیست

اولویت اصلی شما به عنوان معلم، آموزش دانش‌آموزان است، اغلب با پیروی از یک برنامه درسی یا چارچوب از پیش تعیین‌شده. نحوه آموزش آن‌ها مبهم‌تر و سنجش آن دشوارتر می‌شود.

اگر دانش‌آموزی درسی را کسل‌کننده یا بی‌ربط بداند، بدون شک در کلاس به‌سختی توجه می‌کند. بدتر از آن، آن‌ها ممکن است ابزارهای دیگری برای اشغال وقت خود بیابند و بقیه همسالان خود را از تمرکز منحرف کنند.

اغلب اوقات، یک معلم درس خود را به خوبی و با بهترین نیت آماده می‌کند، اما در نیمه راه متوجه می‌شود که دانش‌آموزان خود را خاموش کرده‌اند. این می‌تواند برای معلم آزاردهنده و دلسردکننده باشد، زیرا ممکن است به دانش‌آموزان پاسخ منفی بدهد.

بااین‌حال، اگر درس به اندازه کافی جذاب نباشد، ناعادلانه است که ناامیدی خود را متوجه دانش‌آموزان کنید. در عوض، چند پیشنهاد آسان برای افزایش تعامل را دنبال کنید و به‌زودی متوجه خواهید شد که دانش‌آموزان شما در کلاس توجه بیشتری دارند.

ترس از شکست

ممکن است موردی را تجربه کرده باشید که نمرات یک دانش‌آموز بسیار توانا به‌طور غیرمنتظره‌ای شروع به افت می‌کند. علت اصلی این امر اغلب به اضطراب شکست مرتبط است.

چنین دانش‌آموزانی تلاش می‌کنند تا انتظارات بالایی را که والدین، معلمان و حتی خودشان تعیین می‌کنند برآورده کنند و فشار غیرقابل‌کنترلی را تحمل می‌کنند.

این فشار دائماً در ذهن دانش‌آموز خواهد بود، بنابراین حتی اگر در کلاس تلاش زیادی برای توجه داشته باشند، اضطراب باعث می‌شود تمرکز آن‌ها را دشوار کند.

به‌خصوص هنگامی‌که یک تکلیف یا امتحان به‌سرعت نزدیک می‌شود، برخی از دانش‌آموزان ممکن است چنان در اضطراب فرو رفته باشند که شروع به نشان دادن رفتار غیرعادی کنند. مراقب دانش‌آموزانی باشید که بیش‌ازحد معمول بی‌رحمانه‌تر، کم‌خلاق‌تر، محتاط‌تر یا بی‌نظم‌تر رفتار می‌کنند.

به عنوان یک معلم، عدم تمرکز آن‌ها در درس‌های خود را شخصی نگیرید. درواقع، این می‌تواند سوخت بر آتش بیفزاید و دانش‌آموز حتی بدتر از قبل احساس کند.

کمبود خواب

اهمیت خواب به خوبی مستند شده است. خواب با کیفیت خوب باعث می‌شود که ما برای روز بعد به خوبی استراحت کرده و شاداب باشیم. همان‌طور که ممکن است تصور کنید، کمبود خواب اثرات نامطلوبی بر سلامت و تندرستی ما دارد.

برای دانش‌آموزان، خواب بر موفقیت تحصیلی و عملکرد عمومی در مدرسه تأثیر می‌گذارد، به‌ویژه وقتی صحبت از تقویت حافظه و تمرکز باشد. ویدئوی زیر نحوه انجام آن را توضیح می‌دهد:

دانش‌آموزانی که به هر دلیلی خواب با کیفیت را از دست می‌دهند، از نظر روحی و جسمی احساس خستگی می‌کنند. در نتیجه هر چقدر هم که تلاش کنند، نمی‌توانند در کلاس توجه کنند.

مشکلات شخصی

همه ما در طول زندگی مشکلات شخصی را تجربه می‌کنیم و بچه‌ها هم تفاوتی با هم ندارند. به همان اندازه که والدین و معلمان ممکن است سعی کنند از آن‌ها در برابر تجربیات ناراحت‌کننده محافظت کنند، گاهی اوقات اجتناب‌ناپذیر است.

مشکلات خانوادگی، قلدری یا مسائل مربوط به رابطه می‌تواند ذهن دانش‌آموز را بدون اینکه کسی بداند درگیر کند. برای مثال، مشاهدۀ مشاجره والدین می‌تواند کودکان را شوکه و ویران کند. همچنین در صورت وجود بی‌ثباتی و ناهماهنگی در خانه، می‌تواند به‌شدت روال آن‌ها را مختل کند.

قلدری یکی دیگر از مسائلی است که دانش‌آموزان اغلب برای خود نگه می‌دارند. دانش‌آموزی که قربانی قلدری کلامی یا فیزیکی است ممکن است از گزارش آن خیلی ترسیده باشد. در عوض، بار و اضطراب را با خود حمل می‌کنند، ازجمله به کلاس. بنابراین، وقتی معلم در حال ارائه درس است، دانش‌آموز نمی‌تواند به چیزی جز پریشانی و بدبختی فکر کند.

دانش‌آموزی با مشکل یادگیری مانند نارساخوانی ممکن است دسترسی به اطلاعات آموزش داده شده را بسیار چالش‌برانگیز بداند، به‌خصوص اگر خواندن یا نوشتن درگیر باشد. آنچه برای سایر دانش‌آموزان آسان است ممکن است مانعی دردناک برای کودک مبتلابه نارساخوانی باشد.

به‌طور طبیعی، دانش‌آموزی که مشکل یادگیری دارد، احتمالاً در کلاس به نظر می‌رسد که توجهی نمی‌کند. معلم باید توجه داشته باشد که این لزوماً بازتابی از درس یا تدریس آن‌ها نیست. بااین‌حال، هنوز هم باید گام‌هایی توسط معلم و مدرسه برداشته شود تا اطمینان حاصل شود که دانش‌آموز بهترین حمایت ممکن را دریافت می‌کند.

نحوه جلب‌توجه دانش‌آموزان در کلاس

اکنون که می‌دانید چرا دانش‌آموزان در کلاس توجه نمی‌کنند، بیایید ببینیم چه‌کاری می‌توانید برای رفع این مشکل انجام دهید.

در اینجا نحوه جلب‌توجه دانش‌آموزان در کلاس آمده است:

• عوامل حواس‌پرتی را به حداقل برسانید.
• درس‌ها را سرگرم‌کننده کنید
• درس‌ها را مرتبط کنید.
• مشارکت پاداش.
• پرسشگری هدفمند
• به دانش‌آموزان مسئولیت بیشتری بدهید.
• چیزها را تازه نگه دارید.
• از تکنولوژی استفاده کنید.
• مغز می‌شکند.
• تمرین فیزیکی.
• برای بهبود برنامه خواب با دانش‌آموز و والدین کار کنید.
• یک محیط آموزشی امن ایجاد کنید.
• نگرانی‌های خود را با مشاور مدرسه در میان بگذارید.

هر نکته زیر شامل مثال‌های مرتبط و پیشنهاد‌ها عملی است که می‌توانید در کلاس برای جلب‌توجه بی‌نظیر دانش‌آموزان خود انجام دهید. بیایید شیرجه بزنیم

حواس‌پرتی را به حداقل برسانید

کلاس درس یک محیط چند حسی است و گاهی اوقات احساس می‌شود. بیشتر دانش‌آموزان این آگاهی را دارند که تمرکز خود را بر آنچه ضروری است – دستورالعمل‌های معلم – حفظ کنند. بااین‌حال، برخی از دانش‌آموزان به‌راحتی توسط محیط اطراف خود پرت می‌شوند.

اگر متوجه شدید چیزی یا شخصی باعث پرت شدن حواس دانش‌آموز می‌شود، باید اقدام کنید.

دانش‌آموزان کلاس شما در مورد چیزهایی که در اطراف خود می‌بینند کنجکاو خواهند شد. اگر یک شی در نزدیکی است، ممکن است وسوسه شوند که آن را بردارند و با آن بازی کنند. با انجام این کار، تمام تعامل آن‌ها به‌جای توجه به شما به آن مورد منحرف می‌شود. این شی ممکن است یک کتاب، لوازم‌التحریر، بخشی از نمایشگر شما باشد – هر چیزی که به دستشان برسد. در این صورت، اقلام را از دانش‌آموز دور کنید تا زمانی که مجبور به استفاده از آن‌ها شوند.

اگر با اختلال در صحبت کردن دانش‌آموزان با یکدیگر در صورت عدم اجازه مواجه می‌شوید، چیدمان صندلی‌های فکر شده‌تری را اجرا کنید. دانش‌آموزان پچ پچ را از هم جدا کنید تا در نزدیکی یک دوست صمیمی ننشینند. برای دانش‌آموزانی که باید بیشتر مراقب آن‌ها باشید، آن‌ها را نزدیک‌تر به میز معلم بنشینید.

به‌طور مشابه، مبلمان را در جایی قرار دهید که نقطه کانونی، هیئت آموزشی شما باشد. این شامل این است که میزها و صندلی‌ها رو به رویی باشند که انتخاب می‌کنید، بنابراین دانش‌آموزان به‌طور پیش‌فرض به سمت شما نگاه کنند.

درنهایت، مراقب باشید که چه کسی در کنار پنجره‌ها نشسته است. دانش‌آموزی که دائماً با کوچک‌ترین حرکت یا صدا به بیرون نگاه می‌کند، کاندیدای ایدئال نیست.

همان‌طور که می‌بینید، تغییرات ساده‌ای وجود دارد که می‌توانید برای به حداقل رساندن حواس‌پرتی ایجاد کنید تا دانش‌آموزان بهانه‌های کمتری برای عدم توجه داشته باشند.

درس‌ها را سرگرم‌کننده کنید

از بین همه دلایلی که باعث می‌شود دانش‌آموزان در کلاس به آن توجهی نداشته باشند، سطح مشارکت درس از دیدگاه معلم ساده‌ترین مورد است.

اگرچه هر دانش‌آموزی با همسالان خود متفاوت است و تمایل به یادگیری متفاوت دارد، یک معلم اغلب می‌تواند میزان لذت بخشی یک درس را بسنجد. اگر مطمئن نیستید، به‌سادگی از دانش‌آموزان خود برای بازخورد بخواهید.

هنگامی‌که سبک، روش‌ها و پروژه‌هایی را که دانش‌آموزان دوست دارند شناسایی کردید، آن‌ها را بیشتر در تدریس خود بگنجانید.

روش‌های خاصی برای یادگیری وجود دارد که دانش‌آموزان من آن‌ها را دوست دارند، بنابراین سعی می‌کنم تا حد امکان از آن‌ها استفاده کنم. به‌عنوان‌مثال، فعالیت‌های شکار روش‌گر یکی از موارد موردعلاقه است. سؤالات را در اطراف زمین‌بازی یا مدرسه که دانش‌آموزان باید قبل از پاسخ دادن آن‌ها را پیدا کنند پنهان کنید. ایده ساده است و با هر موضوعی کار می‌کند، پس چرا آن را امتحان نکنید؟

آموزش از طریق بازی نیز یک راه عالی برای افزایش تعامل است. معرفی بازی‌های آموزشی تخیل – و توجه – همه دانش‌آموزان شما را جلب می‌کند.

بسته به بازی، دانش‌آموزان می‌توانند با استفاده از دست‌ها، بدن، مدادها و کاغذها یا صداهای خود شرکت کنند تا زمانی که تمرکز داشته باشند و گوش کنند.

یک معلم خوب باید همیشه تلاش کند تا یادگیری را سرگرم‌کننده کند. این نه‌تنها به مدیریت کلاس کمک می‌کند، بلکه برای رضایت و رفاه دانش‌آموزان نیز مفید است.

درس‌ها را مرتبط کنید

یکی دیگر از راه‌های قدرتمند برای اطمینان از جذاب بودن دروس، مرتبط کردن آن‌ها است.

تجربیات مشترک دانش‌آموزان شما احتمالاً متفاوت از تجربیات شما خواهد بود. بااین‌وجود، سخت تلاش کنید تا چیزهایی را که می‌توانند با آن‌ها مرتبط باشند شناسایی کنید و آن‌ها را در درس‌های خود بگنجانید.

با پیدا کردن علایق آن‌ها شروع کنید. از موسیقی گرفته تا تلویزیون، ورزش تا کتاب، دانش‌آموزان خود را بیشتر از جنبه تحصیلی بشناسید.

در طول روز زمانی را اختصاص دهید که آگاهانه در تلاش برای یادگیری بیشتر در مورد دانش‌آموزان خود هستید. از آن‌ها بپرسید که آیا عضوی از هر باشگاه یا گروهی هستند یا خیر. پرس‌وجو در مورد آنچه آن‌ها در آخر هفته انجام دادند. دریابید که چه غذاهایی را دوست دارند و چه غذاهایی را نمی‌توانند تحمل کنند.

تا زمانی که سؤالات خیلی شخصی یا حساس نپرسید، دانش‌آموزان شما از تلاش شما برای شناخت بهتر آن‌ها قدردانی خواهند کرد.

اکنون می‌توانید تدریس خود را شخصی‌تر و مرتبط‌تر کنید. برای مثال، به‌جای تعیین مسائل ریاضی عمومی که معمولاً در کتاب‌های درسی یافت می‌شود، مسائل جدیدی ایجاد می‌کنم که نام دانش‌آموزانم و حقایق ساده را نشان می‌دهند. بلافاصله، یک تکلیف ریاضی خسته‌کننده جذاب‌تر می‌شود زیرا دانش‌آموزان می‌توانند با دیدن خود در سؤال ارتباط برقرار کنند.

اتصال علایق آن‌ها به فعالیت‌های نوشتاری نمونه عالی دیگری از مرتبط کردن درس‌ها است. معلم همچنان هدف یادگیری را تعیین می‌کند و درس را طبق معمول ارائه می‌دهد. اما وقتی نوبت به تکلیف می‌رسد، به آن‌ها اجازه دهید یادگیری را در مورد چیزی که آن‌ها را هیجان‌زده می‌کند به کار گیرند.

اگر دانش‌آموزی تیم ورزشی موردعلاقه‌ای دارد، بگذارید در مورد آن بنویسد. اگر دانش‌آموزی مشتاق سفر آینده است، اجازه دهید آن را در کار خود ذکر کند. به عنوان معلم، شما هنوز در حال ارزیابی مهارت‌های نوشتاری آن‌ها هستید، پس چرا به آن‌ها اجازه ندهید که چگونه این مهارت‌ها را نشان می‌دهند؟

و درنهایت سعی کنید در درس‌های خود از مثال‌های واقعی استفاده کنید. چیزهایی که ما در ریاضیات و علوم مطالعه می‌کنیم در اطراف ما هستند، بنابراین آنچه را که آموزش می‌دهید با منابع آسان توضیح دهید.

دانش‌آموزان اغلب در مورد داستان‌های خبری می‌شنوند و سعی می‌کنند بفهمند در محل زندگی‌شان و در سرتاسر جهان چه اتفاقی می‌افتد. بحث و گفتگوی موضوعی در رسانه‌ها فرصت دیگری برای معلمان است تا یادگیری را با هم مرتبط‌تر کنند. 

به یاد داشته باشید، اگر دانش‌آموزان درس را مرتبط بدانند، همیشه انگیزه و مشارکت بیشتری خواهند داشت.

مشارکت پاداش

مشارکت بیشتر در درس‌ها نشان‌دهنده توجه دانش‌آموز است، بنابراین باید آن‌ها را تشویق کنید که بیشتر درگیر شوند. مشوق‌ها روشی بسیار مؤثر برای تأثیرگذاری بر رفتار هستند.

قدردانی و تمجید از دانش‌آموزانی که انتظارات را برآورده می‌کنند، آن‌ها را تشویق به ادامه راه درست می‌کند. اما این تقویت مثبت همچنین به کسانی که توجه نمی‌کنند الهام‌بخش می‌شود که بیشتر در مورد اعمال خود فکر کنند.

بازخورد کلامی تنها انگیزه‌ای نیست که می‌توان از آن استفاده کرد. جای تعجب نیست که کودکان به‌طور قابل‌توجهی به پاداش‌های فیزیکی مانند جوایز و رفتارها واکنش نشان می‌دهند.

دانش‌آموزانی که تلاش زیادی برای تمرکز و شرکت بیشتر در درس‌ها می‌کنند، می‌توانند پاداش کسب کنند. می‌توانید با استفاده از ستاره‌ها یا برچسب‌ها این موضوع را پیگیری کنید. روش دیگر، ابزاری که من توصیه می‌کنم کلاس دوجو است که در آن دانش‌آموزان می‌توانند به دلایل توافقی امتیازات دوجو را دریافت کنند – و از دست بدهند. تقریباً همیشه، ما انتظارات مربوط به شرکت را در نظر می‌گیریم.

هنگامی‌که دانش‌آموزان تعداد معینی امتیاز دوجو را کسب کردند، می‌توانند جایزه دریافت کنند. برای من، دانش‌آموزانی که تا پایان هفته ده امتیاز دوجو جمع‌آوری کرده‌اند، می‌توانند از «وقت آزاد» لذت ببرند.

پرسشگری هدفمند

همراه با مشوق‌ها، هدایت سؤالات خود به دانش‌آموزان خاص می‌تواند به افزایش سطح مشارکت آن‌ها کمک کند.

دانش‌آموزان ممکن است به دلایل مختلفی تمایلی به مشارکت نداشته باشند. اما اغلب، آن‌ها فقط به فرصت مناسب و مقداری تشویق برای مشارکت نیاز دارند. ارائه یک سؤال به دانش‌آموز به شیوه‌ای غیر تهدیدکننده و اطمینان‌بخش می‌تواند تنها تقویت‌کننده اعتمادبه‌نفس موردنیاز دانش‌آموز باشد.

اطمینان حاصل کنید که سؤال شما در سطح مناسب برای دانش‌آموز است. از آن‌ها بخواهید به چیزی بیش‌ازحد چالش‌برانگیز پاسخ دهند، ممکن است به روحیه آن‌ها آسیب برساند.

اگر مشکوک هستید که دانش‌آموزی در طول درس توجه نمی‌کند، می‌توانید از او بخواهید نکات صحبت شما را تکرار یا خلاصه کند. این برای خجالت دانش‌آموز نیست. در عوض، اهمیت تمرکز را نشان می‌دهد. در غیر این صورت، اطلاعات مهم از دست خواهد رفت.

تعامل با دانش‌آموزان از طریق سؤالات و نشان دادن علاقه به افکار آن‌ها تأثیرات مثبتی خواهد داشت، به‌ویژه زمانی که سعی می‌کنید توجه آن‌ها را حفظ کنید.

به دانش‌آموزان مسئولیت‌های اضافی بدهید

برای دانش‌آموزان منتخبی که توجه به کلاس را دشوار می‌دانند، سعی کنید به آن‌ها وظایف اضافی بدهید تا تمرکز خود را به چیزی سازنده هدایت کنند.

به‌عنوان‌مثال، از آن‌ها بخواهید یک جلسه پرسش و پاسخ مرتبط با آنچه کلاس یاد گرفته است، رهبری کنند. آن‌ها همچنین می‌توانند به عنوان سخنگوی کلاس انتخاب شوند، اعلامیه‌هایی ارائه کنند و افکار سایر اعضای کلاس را به اشتراک بگذارند.

اگر دانش‌آموز احساس راحتی می‌کند، از او بخواهید که با صدای بلند از روی تخته یا کتاب بخواند. آن‌ها حتی می‌توانند یک کاتب باشند و در حین تدریس یادداشت بر روی تخته بنویسند.

تأکید بر این است که دانش‌آموز نقش فعال‌تری در کلاس داشته باشد. با تعیین یک شغل اضافی، انگیزه بیشتری برای انجام این مسئولیت پیدا می‌کنند. و اگر می‌خواهند به چالش برسند، باید با توجه و تمرکز بیشتر شروع کنند.

چیزها را تازه نگه دارید

والدین و معلمان می‌دانند که کودکان به ثبات در زندگی خود نیاز دارند. یک روال قابل‌اعتماد به کودک اجازه می‌دهد بداند چه چیزی و چه زمانی باید انتظارش را داشته باشد. هنگامی‌که یک بزرگ‌سال مسئولیت سازمان‌دهی روز کودک را بر عهده می‌گیرد – اساساً آن‌ها را اداره می‌کند – کودک می‌تواند روی چیزهای دیگری مانند تکالیف مدرسه و دوست‌یابی تمرکز کند. بنابراین، روال و ثبات ضروری است.

بااین‌حال، از سوی دیگر، انجام کارها به روشی یکسان در هر بار می‌تواند درجه‌ای از بی‌تفاوتی ایجاد کند. غریزه پرس‌وجو، کاوش و کشف زمانی کاهش می‌یابد که دانش‌آموزان به رویه‌ها عادت کنند. برای جلوگیری از این امر، باید چیزها را تازه و هیجان‌انگیز نگه دارید.

این بدان معنا نیست که شما باید تغییرات شدیدی انجام دهید. نه. در عوض، تغییرات بی‌اهمیت در تمرین شما باید کار را انجام دهد.

در اینجا چند پیشنهاد وجود دارد:

• به‌جای تدریس از جلو، در کلاس قدم بزنید.
• چیدمان کلاس را تغییر دهید.
• از یک سخنران مهمان دعوت کنید تا در مورد یک موضوع مرتبط سخنرانی کند.
• یک روش جدید برای حضور در صبح معرفی کنید.
• درس را بیرون تدریس کنید.
• یک حیوان خانگی کلاس بگیرید.

این‌ها فقط برخی از ایده‌هایی هستند که می‌توانند به دانش‌آموزان مهلتی بسیار ضروری از کارهای روزمره خود بدهند.

از تغییر اوضاع نترسید. حتی تغییرات جزئی و کوچک نیز می‌تواند مؤثر باشد. هدف برانگیختن جرقه و علاقه در میان کلاس است تا هر کودکی احساس اشتیاق و مشارکت کند.

از فناوری استفاده کنید

با پیشرفت تکنولوژی، روشی که بچه‌ها یاد می‌گیرند و خودشان را به کار می‌گیرند نیز افزایش می‌یابد. صفحه‌نمایش‌هایی مانند لپ‌تاپ یا تبلت می‌توانند ابزارهای یادگیری را تحریک کنند، دانش‌آموزان را درگیر و در حال انجام کار نگه دارند.

اگر کلاس به دستگاه‌های فن‌آوری مانند لپ‌تاپ یا تبلت دسترسی دارد، باید از ابزارها و منابع متعددی که به‌صورت آنلاین یافت می‌شوند، استفاده کنید.

من اغلب شاهد بوده‌ام که به‌محض معرفی فناوری، مشارکت و اشتیاق یک کودک در درس بالا می‌رود.

استفاده از دستگاهی برای تقویت یادگیری، مغز کودک را متفاوت از نحوه پاسخگویی آن‌ها به دستورات شفاهی معلم تحریک می‌کند. گرافیک، صداها و گیمیفیکیشن ابزارهای آنلاین توجه هر دانش‌آموزی را به خود جلب می‌کند.

در اینجا برخی از وب‌سایت‌های آزمایش‌شده و آزمایش‌شده وجود دارد که دانش‌آموزان من توجه خود را به آن‌ها نشان می‌دهند:

• Kahoot.com
• Blooket.com
• Gimkit.com
• Prodigygame.com

ما نمی‌خواهیم فقط برای جلب‌توجه دانش‌آموزان به لپ‌تاپ و تبلت وابستگی ایجاد کنیم. اما واضح است که استفاده از تکنولوژی در کلاس باعث افزایش تعامل خواهد شد. مانند بسیاری از چیزهایی که به دانش‌آموزان انگیزه می‌دهد، هدف ایجاد تعادل است.

مغز می‌شکند

زمانی که درس بیشتر از دامنه توجه آن‌ها طول کشیده است، بسیار معمول است که دانش‌آموزان تمرکز خود را از دست بدهند. هنگامی‌که متوجه این اتفاق می‌شوید، یک استراحت مغزی روال را بشکنید! این فعالیت‌های کوتاه و ساختارمند به کودکان استراحت مختصری از کاری که انجام می‌دهند برای کمک به مغزشان برای تغییر تمرکز می‌دهد.

در اینجا چند استراحت آزمایش‌شده و آزمایش‌شده مغز وجود دارد که دانش‌آموزان شما دوست خواهند داشت:

• ۳، ۶، ۹  – دانش‌آموزان به ترتیب تا ۱۰ می‌شمارند، اما وقتی به اعداد ۳، ۶ و ۹ می‌رسند، به‌جای گفتن عدد، باید یک عمل را انجام دهند.
• توپ خاموش  – دانش‌آموزان بدون ایجاد صدا توپ را به اطراف پاس می‌دهند. اگر توپ رها شود یا کسی صحبت کند، او بیرون است. برای جالب‌تر کردن کارها، می‌توانید چالش‌هایی را معرفی کنید، مانند اینکه دانش‌آموزان فقط می‌توانند از یک دست برای گرفتن و پرتاب کردن، پریدن روی یک پا در حین بازی و غیره استفاده کنند.
• Simon Says  – یک بازی کلاسیک که در آن دانش‌آموزان باید با دقت گوش دهند و فقط دستوراتی را اجرا کنند که با “Simon Says…” شروع می‌شود.
• روی سر خود بکشید  – دانش‌آموزان یک تخته سفید روی سر خود قرار می‌دهند. معلم شیئی را برای ترسیم ذکر می‌کند و دانش‌آموزان باید آن را به بهترین شکلی که می‌توانند با تخته سفیدی که بالای سرشان کاشته شده است بکشند.

ثابت شده است که استراحت‌های مغزی راهی عالی برای بازگرداندن تمرکز و توجه دانش‌آموزان است. تنها نقطه‌ضعف این است که دانش‌آموزان نمی‌توانند از آن‌ها سیر شوند.

تمرین فیزیکی

گاهی اوقات، دانش‌آموزان به دلیل انرژی فروپاشیده توجه نمی‌کنند. درست مانند وقفه‌های مغزی، می‌توانید با یک مکث کوتاه و اختصاص دادن زمان برای تمرینات بدنی به دانش‌آموزان کمک کنید!

از دانش‌آموزانتان بخواهید بایستند، تکان بخورند، بپرند، در جای خود بدوند، یا هر ورزش سرگرم‌کننده و سریع دیگری را که می‌توانند در محل انجام دهند، انجام دهند. این یک راه مطمئن برای سرگرم کردن آن‌ها، رها کردن آن توپ انرژی در داخل و بیدار نگه داشتن آن‌ها و متمرکز نگه داشتن آن‌ها برای بقیه کلاس است!

باز هم، یک توصیه شخصی که انجام این کار را برای ما معلمان قابل مدیریت‌تر می‌کند GoNoodle است. با تعداد زیادی برنامه‌های رقص، مدیتیشن و ورزش رایگان که به‌صورت آنلاین در دسترس است، دانش‌آموزان شما مرتباً از شما برای گذاشتن یک ویدیوی GoNoodle دعوت می‌کنند.

از طرف دیگر، ممکن است بخواهید دانش‌آموزان خود را برای چند دقیقه بیرون بیاورید تا کمی هوای تازه داشته باشند و ورزش کنند.

برای بهبود برنامه خواب با دانش‌آموز و والدین کار کنید

در بالا به اهمیت خواب اشاره کردم و اینکه چگونه دانش‌آموزانی که خواب با کیفیت کافی ندارند نمی‌توانند در کلاس به آن توجه کنند. ما به عنوان معلم، کنترل مستقیمی بر برنامه خواب دانش‌آموزان نداریم، اما این بدان معنا نیست که هیچ کاری نمی‌توانیم انجام دهیم.

اگر دانش‌آموزی خسته به مدرسه می‌آید، به‌طور خصوصی با او صحبت کنید تا دلیل آن را بیابید. اگر دلیل آن به الگوهای خواب دانش‌آموز برمی‌گردد، سعی کنید اهمیت خواب را به آن‌ها آموزش دهید. به آن‌ها ویدیویی نشان دهید که علم پشت کار خواب را توضیح می‌دهد تا درک عمیق‌تری پیدا کنند.

در پایان، با دانش‌آموز یک برنامه عملی با اهداف واقع بینانه در مورد چگونگی بهبود برنامه خواب خود ایجاد کنید. به‌عنوان‌مثال، تنظیم یادآوری برای رفتن به رختخواب در یک زمان معقول یا عدم استفاده از صفحه نمایش ۱ ساعت قبل از خواب.

بحث‌های خود را با دانش‌آموز در طی چند روز یا چند هفته پیگیری کنید. آن‌ها حتی می‌توانند پیشرفت خود را با استفاده از یک دفترچه خواب پیگیری کنند، جایی که هر شب زمان و کیفیت خواب خود را ثبت می‌کنند.

درنهایت، اگر متوجه شدید که دانش‌آموز هنوز برای تنظیم خواب خود در تلاش است، ممکن است بخواهید با والدین او ملاقاتی ترتیب دهید. می‌توانید همان مراحل را با آن‌ها مرور کنید و طرح اقدام موردبحث را به والدین نشان دهید. هدف این است که اکنون والدین بتوانند به نظارت و تقویت مراحل موردنیاز برای بهبود برنامه خواب دانش‌آموز کمک کنند.

یک محیط آموزشی امن ایجاد کنید

ایجاد یک محیط یادگیری ایمن و مثبت برای پیشرفت و رفاه همه افراد کلاس بسیار مهم است. برای رسیدن به این هدف، نکاتی را باید در نظر داشت:

• همه باید با احترام و تشویق ارتباط برقرار کنند.
• برای رفتار تحقیرآمیز تحمل صفر داشته باشید.
• پس‌زمینه‌ها و دیدگاه‌های مختلف را درک کنید.
• فرصت‌های زیادی را برای دانش‌آموزان فراهم کنید تا افکار خود را به اشتراک بگذارند.
• دستاوردها را جشن بگیرید.

زمانی که دانش‌آموزان احساس احترام و ارزش کنند ، از حضور در مدرسه لذت خواهند برد و مشتاقانه منتظر هستند تا به بهترین شکل ممکن در کلاس شرکت کنند. آن‌ها بیشتر به بحث‌های کلاس کمک می‌کنند، در انجام تکالیف بیشتر تلاش می‌کنند و البته توجه بیشتری به یادگیری در حال انجام می‌دهند.

اهمیت ایجاد یک محیط یادگیری مثبت برای دانش‌آموزان را نمی‌توان به اندازه کافی مورد تأکید قرار داد. برای اطلاعات بیشتر، به توضیحات دکتر لیندا دارلینگ هاموند در ویدیوی زیر گوش دهید:

دانش‌آموزان باید برای توجه در کلاس انگیزه داشته باشند. اگر آن‌ها نگرانی یا اضطراب داشته باشند، دامنه توجه آن‌ها تحت تأثیر نامطلوب قرار می‌گیرد و در نتیجه بر نمرات آن‌ها تأثیر می‌گذارد. هم معلمان و هم والدین باید نقش فعالی در کمک به دانش‌آموزان برای شاد ماندن و علاقه‌مندی به مدرسه ‌ایفا کنند.

نگرانی‌های خود را با مشاور مدرسه مطرح کنید

معلم مسئول رفاه و پیشرفت همه دانش‌آموزان کلاس خود است. آن‌ها باید آماده باشند تا استراتژی‌ها و اقداماتی را برای رفع نیازهای فردی هر دانش‌آموز انجام دهند و در بیشتر موارد، این کار را از قبل با بهترین نیت انجام می‌دهند.

بااین‌حال، گاهی اوقات نظر دوم یا یک قضاوت آگاهانه‌تر لازم است.

برای دانش‌آموزانی که مسائل عاطفی مرتبط با اضطراب یا مشکلات شخصی را تجربه می‌کنند، یک متخصص آموزش‌دیده و باتجربه می‌تواند بهترین پشتیبانی را ارائه دهد.

اگر یک روان‌پزشک کودک یا یک مشاور مدرسه توسط مدرسه شما استخدام شده است، نگرانی‌های خود را زودتر با آن‌ها در میان بگذارید. به این ترتیب، می‌توانید در سریع‌ترین زمان ممکن به دانش‌آموز کمک کنید.

این فرآیند اغلب با یک جلسه اولیه بین معلم و مشاور آغاز می‌شود. در اینجا، مشاور احتمالاً پیشنهاد‌هایی را برای معلم ارائه می‌دهد تا در طول زمان در کلاس اجرا و نظارت کند.

اگر دانش‌آموز هنوز علائمی از نگرانی عاطفی نشان می‌دهد، مشاور احتمالاً به کلاس می‌آید تا دانش‌آموز را در محیط کلاس مشاهده کند. سپس مشاور با دانش‌آموز همکاری نزدیک‌تری خواهد داشت، شاید به‌صورت روزانه یا هفتگی.

مشاور علاوه بر ملاقات منظم با دانش‌آموز، با معلم نیز بررسی می‌کند تا هر پیشرفتی را به روز کند و در مورد آن صحبت کند.

والدین دانش‌آموز نیز از نگرانی‌های مطرح‌شده و اقدامات انجام شده توسط معلم و مشاور مطلع خواهند شد.

درنهایت، اکثر مدارس سیستمی برای ثبت چنین مواردی خواهند داشت. اطلاعات در پرونده باقی می‌ماند و با پیشرفت دانش‌آموز در مدرسه برای همه طرف‌های مرتبط قابل‌دسترسی خواهد بود.

نکات ذکر شده در مورد دانش‌آموزی که مشکوک به تشخیص نیازهای آموزشی خاص بوده یا وجود دارد نیز صدق می‌کند.

پس از کار در بسیاری از مدارس مختلف، این‌ها اغلب مراحل و رویه‌هایی بودند که وقتی معلم نگرانی‌هایی را در مورد عدم توجه دانش‌آموز مطرح می‌کرد دنبال می‌کرد. بااین‌حال، هر مدرسه احتمالاً پروتکل خاص خود را دارد، بنابراین عاقلانه است که با کارهایی که باید انجام دهید آشنا شوید.

توجه نکردن دانش‌آموز در کلاس می‌تواند برای معلم بسیار خسته‌کننده باشد. اما درک دلایل احتمالی عدم مشارکت دانش‌آموز، شما را در موقعیت بهتری برای مقابله با مشکل قرار می‌دهد.

اگر در اولویت قرار دهید که درس‌های خود را تا حد امکان جذاب کنید و همچنین روی ایجاد یک محیط یادگیری امن کار کنید، شانس زیادی برای جلب‌توجه اکثر دانش‌آموزان خود در کلاس دارید.

توجه. واژۀ توجه اغلب در محیط‌های آموزشی شنیده می‌شود. توجه به فعالیت ذهنی متمرکز اشاره دارد. این تمرکز بر مقدار محدودی از اطلاعات در حافظۀ حسی و حافظۀ ‌کاری است (متلین، ۲۰۰۹). معلمان و والدین گلایه دارند که دانش‌آموزان به دستورالعمل‌ها یا راهنمایی‌ها توجه نمی‌کنند. حتی دانش‌آموزان بیش آموز هم همیشه به رویدادهای مرتبط به آموزش توجه نمی‌کنند. مناظر، صداها، بوها، مزه‌ها و احساس‌ها ما را بمباران می‌کنند؛ ما نمی‌توانیم و نباید به همۀ آن‌ها توجه کنیم. با توجه به‌ اینکه قابلیت‌های توجه ما محدودند، توجه را می‌توان به‌عنوان فرایند انتخاب چند درونداد بالقوه از بین تعداد زیادی درونداد تفسیر کرد.

به‌عبارتی‌دیگر، توجه به منابع انسانی محدود برای رسیدن به اهداف شخصی از طریق نیرو بخشیدن به (یعنی راه‌اندازی و حفظ) فرایندهای شناختی اشاره می‌کند (رادوانسکی و اَشکرفت، ۲۰۱۴). توجه، تنگنایی در نظام پردازش اطلاعات نیست که از طریق آن تنها برخی اطلاعات بتوانند عبور کنند؛ بلکه یک محدودیت کلی در کل نظام پردازش اطلاعات انسان را نشان می‌دهد.

اگرچه توجه همیشه مهم است، اما همیشه آگاهانه نیست. توجه به دروندادهای محیطی، برای ورود آن‌ها به ثبت‌کننده‌های حسی ضروری است. مقداری از این توجه آگاهانه است، مانندِ زمانی که یادگیرندگان توجه خودشان را به صفحه‌نمایش رایانه سوق می‌دهند؛ ولی مقدار بیشتر توجه به‌صورت ناآگاهانه انجام می‌گیرد (دیج‌کسترهوایز و آرتس، ۲۰۱۰)؛ این امکان وجود ندارد که توجه خود را به دروندادهای چندگانه‌ای که به‌طور هم‌زمان بر ما تأثیر می‌گذارند، هدایت کنیم. و توجه همیشه انتخابی نیست؛ نظام فعال‌ساز شبکه‌ای ما اغلب بدون هشیاری آگاهانه، این محرک‌ها را فیلتر می‌کند (وُلف، ۲۰۱۰). توجه با افزایش پردازش، زمانی که دروندادها به حافظۀ کاری می‌رسند، آگاهانه‌تر می‌شود (هبنر، استاین‌هاوزر و لِهل، ۲۰۱۰).

تمرکز اینجا بر توجه آگاهانه است، که برای یادگیری ضروری است. توجه آگاهانه بر مرور ذهنی در حافظۀ ‌کاری و بر فرایندهای درگیر در ادغام دانش در حافظۀ درازمدت نظیر بسط معنایی و سازمان‌دهی‌ تأثیر می‌گذارد. این بخش روش‌هایی را پیشنهاد می‌کند که معلمان می‌توانند برای جلب‌توجه دانش‌آموزان به یادگیری کمک کنند که، اگرچه عمدتاً شامل توجه آگاهانه است، همچنین می‌تواند جنبه‌های بیشتر ناخودآگاه توجه دانش‌آموزان به دروندادهای مربوط به یادگیری را‌ هدایت کند.

نظریه‌های توجه

پژوهشگران نحوۀ انتخاب دروندادها را برای توجه کردن بررسی کرده‌اند. در تکالیف شنود دوگوشی  افراد هدفون را به هر دو گوش می‌گذارند و پیام‌های‌ متفاوتی در هر یک از گوش‌هایشان دریافت می‌کنند. از آن‌ها خواسته می‌شود یکی از پیام‌ها را «تعقیب کنند» (آنچه را که می‌شنوند گزارش دهند). بسیاری از افراد، این کار را خیلی خوب انجام می‌دهند. در یک پژوهش اولیه در این زمینه، چِری  (1953) بررسی کرد که بر پیام‌های توجه نشده چه اتفاقی می‌افتد. او متوجه شد که شنوندگان می‌دانستند چه موقع آن پیام ارائه شد، آیا صدا، صدای انسان بود یا پارازیت، و چه موقع از صدای مرد به صدای زن تغییر یافت. آن‌ها عموماً نمی‌دانستند که پیام چه بود، چه واژه‌هایی گفته شده بود، به چه زبانی صحبت می‌شد و اینکه آیا واژه‌ها تکرار می‌شدند یا نه.

برادبنت  (1958) الگویی دربارۀ توجه ارائه کرد که به‌عنوان نظریۀ صافی یا فیلتر (گلوگاه ) معروف است. بر اساس این دیدگاه، اطلاعات ورودی از محیط، چند لحظه در دستگاه حسی نگه‌ داشته می‌شوند. با توجه به ویژگی‌های فیزیکی آن‌ها، دستگاه ادراکی بخش‌هایی از اطلاعات را برای پردازش بیشتر انتخاب می‌کند. اطلاعاتی که روی آن‌ها به‌وسیلۀ دستگاه ادراکی کاری صورت نگیرد، فیلتر می‌شوند- یعنی فراتر از دستگاه حسی پردازش نمی‌شوند. توجه به خاطر وجود گلوگاه، انتخابی است- زیرا فقط به برخی از پیام‌ها اجازۀ پردازش بیشتر داده می‌شود. در مطالعات شنود دوگوشی، نظریۀ صافی فرض می‌کند که شنوندگان یک کانال را بر اساس دستورالعمل‌های خود انتخاب می‌کنند. آن‌ها اطلاعات جزئی در مورد سایر پیام‌ها می‌دانند زیرا بررسی فیزیکی اطلاعات قبل از فیلتر شدن اتفاق می‌افتد.

کارهای بعدی به‌وسیلۀ ترایزمِن  (1960، ۱۹۶۴) مشکلاتی را در نظریۀ صافی مشخص کرد. ترایزمِن پی برد که در جریان آزمایش‌های شنود دوگوشی، شنوندگان به‌طور مرتب توجه خود را بسته به موقعیت مکانی پیامی که دنبال می‌کنند، در بین گوش‌هایشان تغییر می‌دهند. اگر آن‌ها پیامی را تعقیب می‌کردند که به گوش چپشان می‌آمد و اگر این پیام به‌طور ناگهانی به گوش راست آن‌ها منتقل می‌شد، آن‌ها به تعقیب پیام اصلی ادامه می‌دادند و پیام جدید را در گوش چپ دنبال نمی‌کردند. توجه انتخابی نه‌تنها به مکان فیزیکی محرک‌ها، بلکه به معنای آن‌ها نیز بستگی دارد.

ترایزمِن (۱۹۹۲؛ ترایزمِن و جِلاد، ۱۹۸۰) نظریۀ تلفیق خصایص  را مطرح کرد. بعضی وقت‌ها ما توجه خود را به دروندادهای حسی زیادی توزیع می‌کنیم و هریک از آن‌ها پردازش‌های سطح پایین دریافت می‌کنند. در زمان‌های دیگر، ما بر یک درونداد حسی خاصی تمرکز می‌کنیم که ازلحاظ شناختی نیازمند توجه بیشتری است. به‌جای ممانعت از ورود پیام‌ها، توجه به‌سادگی آن‌ها را نسبت به پیام‌هایی که موردتوجه قرار می‌گیرند، کم‌تر برجسته می‌کند. دروندادهای اطلاعاتی ابتدا در معرض بررسی‌های مختلفی به ‌لحاظ ویژگی‌های فیزیکی و محتوایی قرار می‌گیرند. به دنبال این تحلیل‌ اولیه، یک درونداد ممکن است برای توجه انتخاب ‌شود.

 الگوی ترایزمِن از این لحاظ که تحلیل‌های زیادی باید قبل از توجه به یک درونداد صورت گیرند، مشکل‌ دارد. این موضوع گیج‌کننده است، زیرا احتمالاً تحلیل‌های اولیه نیز شامل مقداری توجه عمدی هستند. نورمن  (1976) فرض کرد که به همۀ دروندادها به حد کافی توجه می‌شود تا بخشی از حافظۀ درازمدت را فعال کنند. در این نقطه، یک درونداد بر اساس درجۀ فعال‌سازی که آن‌ هم بستگی به بافت یا زمینه دارد، برای توجه بیشتر انتخاب می‌شود. احتمال توجه به یک درونداد، زمانی بیشتر است که آن درونداد با بافت یا زمینۀ ایجادشده به‌وسیلۀ دروندادهای قبلی مطابقت داشته باشد. مثلاً وقتی افراد مطالعه می‌کنند، بسیاری از محرک‌های بیرونی به دستگاه حسی او یورش می‌برند، بااین‌حال، آن‌ها همچنان به نمادهای چاپ‌شده توجه می‌کنند.

بر اساس دیدگاه نورمن، محرک‌ها بخش‌هایی از حافظۀ درازمدت را فعال می‌کنند، ولی توجه شامل فعال‌سازی‌ کامل‌تر است. نایسر  (1967) معتقد بود که فرایندهای پیش‌توجه در حرکات چشم و سر (برای مثال، تمرکز مجدد توجه) و نیز در حرکات هدایت‌شده‌ (برای مثال، راه رفتن و رانندگی) درگیرند. فرایندهای پیش‌توجه به‌صورت خودکار صورت می‌گیرند- افراد آن‌ها را بدون‌ واسطۀ آگاهانه انجام می‌دهند. در مقابل، فرایندهای توجه عمدی‌اند و مستلزم فعالیت آگاهانه. در تأیید این دیدگاه، لوگَن  (2002) فرض‌ کرد که توجه و طبقه‌بندی با هم اتفاق می‌افتند. وقتی به شیئی توجه می‌شود، آن بر اساس اطلاعات در حافظه طبقه‌بندی می‌شود. توجه، طبقه‌بندی و حافظه (حافظۀ ‌کاری و حافظۀ درازمدت)، سه بُعد‌ شناخت عمدی و آگاهانه هستند. این شناخت برای توجه پایدار، یا حفظ توجه در طول دوره‌های طولانی مهم است (رادوانسکی و اَشکرفت، ۲۰۱۴).

توجه و یادگیری

توجه برای یادگیری ضروری است. در یادگیری برای تمییز حروف، یک کودک ویژگی‌های متمایزکننده را یاد می‌گیرد: برای تمییز b از d دانش‌آموزان باید به موقعیت خط‌ عمودی در سمت راست یا چپ دایره توجه کنند، نه صرفاً به وجود دایره‌ای که به خط عمودی چسبیده است. دانش‌آموزان برای یادگیری از معلم، باید به صدا و اَعمال معلم توجه کنند و دروندادهای دیگر را نادیده بگیرند. برای کسب مهارت‌های درک مطلب، دانش‌آموزان باید به واژه‌های چاپی توجه کنند و موارد غیرمرتبط نظیر رنگ و اندازۀ صفحه را نادیده بگیرند.

یادگیرندگان به‌صورت آگاهانه، توجه را به فعالیت‌ها به‌عنوان تابعی از انگیزش و خودنظم‌دهی تخصیص می‌دهند (کَنفر و آکرمن، ۱۹۸۹؛ کَنفر و کَنفر، ۱۹۹۱). زمانی که مهارت‌ها ایجاد می‌شوند، پردازش اطلاعات به توجه آگاهانۀ کمتری نیاز دارد. دانش‌آموزان در یادگیری مسائلِ ضرب باید به هر مرحله در این فرایند توجه و محاسبات خود را کنترل کنند. هنگامی‌که آن‌ها جدولِ‌ ضرب و الگوریتم‌ها را یاد گرفتند، حل مسائل ضرب به‌صورت خودکار انجام می‌گیرند.

تفاوت‌ها در توانایی کنترل توجه با سن، بیش‌فعالی و مشکلات یادگیری دانش‌آموز ارتباط دارند. حفظ توجه برای کودکان خردسال دشوار است. کودکان همچنین در تغییر سریع توجه از یک فعالیت به فعالیت دیگر مشکل دارند. برنامه‌های آموزشی می‌توانند به بهبود توجه کودکان کمک کنند (واس، سریف و جانسون، ۲۰۱۲). توانایی ‌کنترلِ توجه به بهبود حافظۀ ‌کاری کمک می‌کند (سوانسون، ۲۰۰۸). معلمان باید دانش‌آموزان را از خواسته‌های توجهی موردنیاز برای یادگیری مطالب مطلع کنند. رئوس مطالب و راهنماهای مطالعه ممکن است به‌عنوان پیش سازمان دهنده‌هایی عمل کنند و نشانه‌هایی در مورد اطلاعاتِ مهم در اختیار یادگیرندگان قرار دهند. در حین انجام تکلیف به‌وسیلۀ دانش‌آموزان، معلمان می‌توانند از نشانه‌ها، سؤال‌ها و بازخورد برای کمک به حفظ تمرکز بر روی تکلیف استفاده کنند (میس، ۲۰۰۲).

نقایص توجه با مشکلات یادگیری ارتباط دارند. دانش‌آموزان بیش‌فعال با فعالیت‌های حرکتی بیش‌ازحد، حواس‌پرتی و با موفقیت‌های اندک تحصیلی شناخته می‌شوند. آن‌ها در تمرکز و حفظ توجه روی مطالب درسی مشکل دارند. آن‌ها قادر به ممانعت از محرک‌های نامرتبط نیستند که این امر، به حافظۀ ‌کاریِ آن‌ها، بار زیادی تحمیل می‌کند. حفظ توجه در طول زمان مستلزم این است که دانش‌آموزان به شیوه‌های راهبردی عمل کنند و بر سطح درک خودشان نظارت داشته باشند. دانش‌آموزان عادی و کودکان بزرگ‌تر در تکالیفی که مستلزم پردازش راهبردی است، توجه خود را بهتر از کم‌آموزان و یادگیرندگان کوچک‌تر حفظ می‌کنند (شورت، فری‌برت و اَندرِست، ۱۹۹۰).

کنترل اجرایی توانایی حفظ کنترل توجه است (رندل، اسوالد و بییر، ۲۰۱۴). این به معنای حفظ توجه به اطلاعات مرتبط و عدم توجه به اطلاعات غیرمرتبط با تکلیف است. کنترل اجرایی توجه مؤلفۀ مهم خودنظم‌دهی است. کودکانی که در کنترل توجه اجرایی مشکل دارند، دشواری‌های یادگیری نشان می‌دهند.

معلمان می‌توانند دانش‌آموزان حواس‌جمع  را با نگاه کردن به محل تمرکز چشم‌هایشان، توانایی آن‌ها برای شروع کار از روی نشانه‌ها (بعد از ارائه رهنمودها) و علائم فیزیکی (برای مثال، نوشتن، تایپ کردن) که نشان می‌دهد آن‌ها مشغول کارند، شناسایی کنند (گود و بروفی، ۱۹۸۴)، ولی نشانه‌های فیزیکی به‌تنهایی کافی نیستند؛ معلمان سخت‌گیر می‌توانند دانش‌آموزان را وادار کنند ساکت بنشینند، حتی اگر دانش‌آموزان در کار کلاسی درگیر نباشند.

معلمان می‌توانند توجه دانش‌آموزان را به مطالب مرتبط، از طریق طراحی فعالیت‌های کلاسی بهبود بخشند (کاربرد ۱). نمایش‌ها و سایر فعالیت‌های جذاب در آغاز جلسه، توجه دانش‌آموز را جلب می‌کنند. معلمانی که در کلاس قدم می‌زنند به حفظ توجه دانش‌آموزان بر تکالیف کلاسی کمک می‌کنند. در جدول ۱ پیشنهاد‌های دیگری نیز برای تمرکز و حفظ توجه دانش‌آموزان ارائه شده است.

کاربرد ۱ – حفظ توجه دانش‌آموزان

فعالیت‌های متعددی کمک می‌کنند تا کلاس از حالت قابل پیش‌بینی و تکراری که توجه را کاهش می‌دهند، دور نگه‌ داشته شود. معلمان می‌توانند نحوۀ ارائۀ خود، مطالب مورداستفاده، فعالیت‌های دانش‌آموزان، ویژگی‌های شخصی نظیر لباس و رفتارهای کلیشه‌ای و قالبی خود را تغییر دهند. طول مدت کلاس‌های درس برای دانش‌آموزان خردسال باید کوتاه‌ باشد. معلمان می‌توانند سطح بالای فعالیت‌ را از طریق مشارکت دانش‌آموزان و با حرکت در کلاس برای بررسی پیشرفت دانش‌آموزان حفظ کنند. وقتی خانم کلینق فعالیت‌های درس مهارت‌های زبانی را در کلاس پایۀ سوم خودش شروع می‌کند، از دانش‌آموزان می‌خواهد به محل آن در کتاب‌هایشان اشاره کنند. او نحوۀ معرفی فعالیت‌ها را تغییر می‌دهد: او بعضی وقت‌ها دانش‌آموزان را به گروه‌های کوچک تقسیم می‌کند، در زمان‌های دیگر، دانش‌آموزان به‌صورت انفرادی کار می‌کنند. او همچنین نحوۀ بررسی پاسخ‌های دانش‌آموزان را تغییر می‌دهد: دانش‌آموزان می‌توانند از اشارات‌ دست و سر استفاده کنند یا به‌صورت جمعی پاسخ دهند، همچنین آن‌ها می‌توانند به‌صورت انفرادی پاسخ داده و پاسخ‌های خودشان را توضیح دهند. وقتی دانش‌آموزان به‌طور مستقل تمرین می‌کنند، معلم در کلاس قدم می‌زند، پیشرفت دانش‌آموزان را وارسی می‌کند و به آن‌هایی که در یادگیری یا حفظ تمرکز بر روی تکالیف مشکل دارند، کمک می‌کند. معلم موسیقی ممکن است توجه دانش‌آموزان را با استفاده از تمرین‌های آوایی و صوتی، خواندن قطعه‌های خاص، استفاده از ابزارهایی برای تکمیل موسیقی و افزودن وزن ضرب به‌ ابزارها افزایش دهد. معلم می‌تواند این فعالیت‌ها را ترکیب کند، یا ترتیب آن‌ها را تغییر دهد. تکالیف کوتاه نیز می‌توانند برای افزایش توجه تغییر یابند، مانند روشی که در آن یک قطعۀ منتخب جدید موسیقی معرفی می‌شود. معلم می‌تواند کل یک قطعۀ منتخب را اجرا کند، بعد آن را الگودهی کند و سپس دانش‌آموزان را در خواندن درگیر سازد. یا اینکه برای فعالیت اخیر، معلم می‌تواند قطعۀ منتخب را به بخش‌های‌ کوچک‌تری تقسیم کند، روی هرکدام از بخش‌های کوچک کار کند و درنهایت این بخش‌ها را ترکیب کند تا قطعۀ منتخب کامل شود.

جدول ۱   روش‌هایی برای تمرکز و حفظ توجه دانش‌آموزان

روش	کاربرد
علامت‌ها	در آغاز جلسۀ درس یا هنگامی‌که آن‌ها باید فعالیت‌ها را تغییر دهند، به دانش‌آموزان علامت دهید.
حرکت	در موقع ارائۀ مطالب به ‌کل کلاس و هنگامی‌که دانش‌آموزان در تکالیف کلاسی درگیرند، یکجا ننشینید و در کلاس به اطراف حرکت کنید.
تنوع	از مطالب و وسایل کمک‌آموزشی‌ مختلف استفاده کنید. از اشارات و حرکات دست و سر استفاده کنید. با صدای یکنواخت صحبت نکنید.
علاقه	درس‌ را با مطالب برانگیزاننده ارائه کنید. به علائق دانش‌آموزان در طول درس توجه کنید.
سؤال‌ها	از دانش‌آموزان بخواهید مطلبی را به زبان خودشان توضیح دهند. تأکید کنید که آن‌ها خود مسئول یادگیری خودشان هستند.

معنا‌ و اهمیت

ما به‌احتمال‌زیاد به دروندادهایی که مهم و معنا‌دار هستند بیشتر توجه می‌کنیم تا آن‌هایی که از اهمیت کمتری برخوردارند (وُلف، ۲۰۱۰). هنگامی‌که دروندادهای حسی وارد حافظۀ ‌کاری می‌شوند، برای پیدا کردن اطلاعات مرتبط در حافظۀ درازمدت تلاش می‌کند. وقتی اطلاعات مرتبطی پیدا نشوند، احتمالاً توجه به آن دروندادها کاهش می‌یابد و به‌سوی دیگر دروندادها هدایت می‌شود.

اهمیت ادراک‌شده همچنین می‌تواند به هدایت و حفظ توجه آگاهانه کمک کند. برای مثال، در خواندن، احتمال یادآوری مطالب مهم بیشتر از احتمال یادآوری مطالب کم‌اهمیت است (گریب، ۱۹۸۶). هم خوانندگان خوب و هم خوانندگان ضعیف مطالب مهم را پیدا و به مدت طولانی‌تری به آن‌ها توجه می‌کنند (رَمسل و گریب، ۱۹۸۳؛ رِنالدز و اَندرسون، ۱۹۸۲). آنچه این خوانندگان را از هم متمایز می‌سازد، پردازش‌ بعدی و درک مطلب است. شاید خوانندگان ضعیف در تکالیف اساسی خواندن (برای مثال، رمزگشایی) درگیری ذهنی بیشتری دارند، ازاین‌رو، به مطالب مهم توجه نمی‌کنند و آن‌ها را به حد کافی برای یادداری و بازیابی پردازش نمی‌کنند. هنگام توجه به مطالب مهم، خوانندگان خوب تمایل بیشتری به مرور ذهنی آن، معنادار کردن و ربط ‌دادن اطلاعات به دانسته‌های قبلی خود دارند که همۀ این‌ها، درک مطلب را بهبود می‌بخشند (رِسنیک، ۱۹۸۱).

اهمیت مطالب کتاب‌ درسی به‌واسطۀ توجه افتراقی می‌تواند یادآوری‌های بعدی را تحت تأثیر قرار دهد (آر. اَندرسون، ۱۹۸۲). ظاهراً عناصر متن، در برخی موارد در سطح حداقل پردازش می‌شوند، بنابراین اهمیت مطالب را می‌توان مورد ارزیابی قرار داد. بر اساس این ارزیابی، عناصر متن یا به نفع عناصر بعدی کنار گذاشته می‌شوند (اطلاعات بی‌اهمیت)، یا توجه اضافی دریافت می‌کنند (اطلاعات مهم). با فرض اینکه توجه کافی است، انواع پردازش‌هایی که دانش‌آموزان درگیر می‌شوند به‌احتمال‌زیاد متفاوت خواهند بود که این امر می‌تواند بر درک مطلب تأثیر بگذارد. خوانندگان خوب بیشتر از خوانندگان ضعیف‌تر پردازش متن را به‌صورت خودکار انجام می‌دهند.

نظام پردازش اطلاعات

عناصر اصلی نظام پردازش اطلاعات عبارت‌اند از: ثبت‌کننده‌های‌ حسی ، حافظۀ ‌کاری  (WM) و حافظۀ درازمدت  (LTM). ثبت‌کننده‌های حسی، دروندادها را دریافت می‌کنند و آن‌ها را به مدت کسری از ثانیه نگه‌ می‌دارند. پس‌ازآن دروندادها حذف یا به حافظۀ ‌کاری منتقل می‌شوند. بیشتر دروندادهای ‌حسی حذف می‌شوند، زیرا در هر زمان معین، ما با دروندادهای حسی بی‌شماری بمباران می‌شویم.

همان‌طور که اشاره شد همۀ دروندادهای حسی (به‌جز حس بویایی) مستقیماً به تالاموس می‌روند، در آنجا حداقل برخی از آن‌ها برای پردازش به بخش‌های مربوط در کورتکس مغز فرستاده می‌شوند (برای مثال، قطعه‌های مغزی که اطلاعات حسی مربوط را پردازش می‌کنند)؛ اما دروندادها به ‌همان شکلی که دریافت شده‌اند، فرستاده نمی‌شوند؛ بلکه به‌صورت «ادراک‌های» عصبی از آن دروندادها فرستاده می‌شوند. برای مثال، یک محرک شنیداری دریافت‌شده به‌وسیلۀ تالاموس تبدیل به معادل عصبی ادراک آن محرک می‌شود. این ادراک همچنین مسئول تطبیق دروندادها با اطلاعات ذخیره‌شده در حافظه است، فرایندی که به‌عنوان بازشناسی الگو معروف است؛ بنابراین، اگر محرک دیداری معلم کلاس باشد، ادراک فرستاده‌شده به کورتکس با بازنمایی ذخیره‌شده از معلم تطبیق یافته و محرک شناسایی خواهد شد.

بخشی از آنچه ادراک را معنا‌دار می‌سازد، این است که نظام فعال‌ساز شبکه‌ای مغز، اطلاعات را فیلتر یا پالایش می‌کند تا از ورود اطلاعات کم‌اهمیت جلوگیری کرده و بر مطالب مهم تمرکز کند (وُلف، ۲۰۱۰). این فرایند، سازگارانه است، زیرا اگر ما تلاش کنیم به همۀ دروندادها توجه کنیم، هرگز قادر به تمرکز بر روی هر چیزی نخواهیم بود. عوامل مختلفی در این پالایش نقش دارند. اهمیت ادراک‌شده، نظیر هنگامی‌که معلمان اعلام می‌کنند مطلب مهم است (برای مثال، در آزمون می‌آید) می‌تواند توجه دانش‌آموزان را جلب ‌کند. تازگی نیز باعث جلب‌توجه می‌شود؛ مغز تمایل دارد بر دروندادهایی تمرکز کند که تازه‌ یا متفاوت از چیزهایی هستند که احتمالاً انتظارش را داریم. عامل دیگر شدت است؛ محرک‌هایی که بلندترند، درخشان‌ترند یا محکم‌تر بیان می‌شوند، توجه بیشتری را به ‌خود جلب می‌کنند. حرکت نیز به تمرکز توجه کمک می‌کند. اگرچه نظام‌های‌ توجه عمدتاً به‌صورت ناهشیار عمل می‌کنند، بااین‌حال، ممکن است از این اندیشه‌ها برای کمک به تمرکز توجه دانش‌آموزان در کلاس استفاده کنیم، مانند به کار بردن نمایشگر‌های دیداری درخشان و جدید. کاربردهای این اندیشه‌ها برای محیط‌های یادگیری در کاربرد ۲  ارائه شده است.

پژوهش‌های مربوط به مغز کمک کرده‌اند تا فرایندهای مربوط به توجه و تفاوت‌های مشاهده‌شده در دانش‌آموزان با اختلال کمبود توجه/ بیش فعالی (ADHD) روشن شوند. مشکلات توجهی مشاهده‌شده در این کودکان عبارت‌اند از: عدم توجه دقیق به جزئیات، دشواری در حفظ توجه و پرت‌ شدن خیلی سریع حواس (بیرنس، ۲۰۱۲). مطالعات MRI و fMRI نشان داده‌اند که نواحی خاصی از مغز ازجمله کورتکس پیش‌پیشانی، تالاموس و محل تلاقی قطعه‌های گیجگاهی، پس‌سری و آهیانه در این کار نقش دارند. تأثیر بسیاری از این نواحی در نقایص حافظۀ ‌کاری (WM) نیز مشخص شده است؛ بنابراین تعجب‌آور نیست که بسیاری از کودکان ADHD این نقایص را داشته باشند. همچنین کودکان ADHD غالباً مشکلاتی‌ در برنامه‌ریزی، رفتار راهبردی و خودنظم‌دهی که به‌وسیلۀ فعالیت کورتکس پیش‌پیشانی تحت تأثیر قرار می‌گیرند، نشان می‌دهند (بیرنس، ۲۰۱۲).

کاربرد ۲-  برانگیختن و حفظ توجه دانش‌آموزان

پژوهش‌های علوم اعصاب ‌شناختی نشان می‌دهند که عوامل محیطی مختلفی می‌توانند توجه افراد را برانگیخته و حفظ کنند. این عوامل عبارت‌اند از: اهمیت، تازگی، شدت و حرکت. زمانی که معلمان، آموزش را برنامه‌ریزی می‌کنند، آن‌ها می‌توانند راه‌هایی برای گنجاندن این عوامل در درس‌ و فعالیت‌های دانش‌آموزان در نظر بگیرند. اهمیت خانم پی‌پلز به کودکان آموزش می‌دهد اندیشه‌های اصلی را در پاراگراف‌ها پیدا کنند. او از کودکان می‌خواهد تا بر روی اندیشه‌های اصلی تمرکز کنند و حواسشان به جزئیات جالب پرت نشود. کودکان سؤال می‌پرسند، «این داستان دربارۀ چیست؟» داستان را بخوانید و سؤال را دوباره بپرسید. بعد آن‌ها جمله‌ای را که بهترین پاسخ برای سؤال است، انتخاب می‌کنند. خانم پی‌پلز جمله‌های دیگر را با کودکان مرور می‌کند تا نشان دهد آن‌ها چگونه در مورد جزئیاتی‌ بحث می‌کنند که ممکن است اندیشۀ اصلی را پشتیبانی ‌کند، ولی آن را بیان نمی‌کند. یک معلم دورۀ اول متوسطه در حال ارائۀ واحد درسی در زمینۀ تاریخ ایالت‌هاست. جزئیات زیادی در متن وجود دارد و معلم از دانش‌آموزان می‌خواهد بر رویدادها و اشخاصی که در شکل‌گیری تاریخ کمک کرده‌اند، تمرکز کنند. قبل از آموزش هر بخش، معلم فهرستی از اصطلاحات کلیدی را به دانش‌آموزان می‌دهد که شامل رویدادها و اشخاص است. دانش‌آموزان باید یک جملۀ توضیحی کوتاه برای هرکدام از اصطلاحات بنویسند. تازگی معلم کلاس پنجم با استاد حشره‌شناسی در دانشگاه محلی که متخصص سوسک‌هاست، تماس گرفت. معلم، دانش‌آموزانش را به آزمایشگاه او برد. آنجا دانش‌آموزان انواع مختلف سوسک‌ها را مشاهده کردند. پروفسور تجهیزات مختلفی داشت که به دانش‌آموزان، امکان مشاهدۀ مستقیم فعالیت‌های سوسک‌ها را می‌داد، برای مثال، اینکه آن‌ها چقدر سریع می‌توانند بدوند و چه چیزهایی را می‌خورند. مربی تنیس دبیرستان، یک دستگاه پرتاب توپ تهیه کرده بود که توپ‌های تنیس را با سرعت‌ها و قوس‌های مختلف به بیرون پرتاب می‌کرد و بازیکنان تلاش می‌کردند آن‌ها را برگردانند. مربی به‌جای اینکه از بازیکنان بخواهد به‌طور تکراری برگرداندن توپ‌ها را تمرین ‌کنند، هر جلسه را به‌عنوان یک مسابقۀ بدون سِرو (بازیکنان در مقابل دستگاه) درآورد. اگر بازیکنی می‌توانست با موفقیت توپی‌ را که از دستگاه به بیرون پرتاب می‌شد برگرداند، امتیاز می‌گرفت، وگرنه دستگاه امتیاز را کسب می‌کرد. امتیازبندی از فرمت استاندارد پیروی می‌کرد (love-15-30-40-game). شدت اکثر کودکان ابتدایی با گروه‌بندی مجدد در تفریق مشکل دارند و به‌‌غلط عدد بزرگ‌تر را از عدد کوچک‌تر در هر ستون کم می‌کنند. برای کمک به اصلاح این کار اشتباه، آقای کین کید از دانش‌آموزان می‌خواهد قبل از اینکه عمل تفریق را انجام دهند، فلشی از عدد بالا به‌طرف عدد پایین در هر ستون بکشند. اگر عدد بالایی کوچک‌تر باشد، دانش‌آموزان ابتدا یک فلش از عدد بالا در ستون مجاور به عدد بالایی در ستون موردنظر برای تفریق می‌کشند و سپس گروه‌بندی مجدد مناسب را انجام می‌دهند. استفاده از فلش‌ها ترتیب انجام عملیات را واضح‌تر می‌سازند. خانم لاماکر از دانش‌آموزانش می‌خواهد تا نطق گتیسبورگ را به خاطر بسپارند و تلاش کنند تا آن را با تأکید بر بخش‌های کلیدی حفظ کنند. او خواندن را درحالی‌که با صدای آرام یک نسخۀ ابزاری «شعار نبرد جمهوری» همراه می‌شود، به نمایش می‌گذارد. زمانی که او به یک بخش کلیدی می‌رسید (برای مثال، «از مردم، به‌وسیلۀ مردم، برای مردم»)، از زبان بدن و دست‌ها استفاده می‌کرد و لحن صدایش را به‌منظور تأکید بر کلمات خاص بالا می‌برد. حرکت مطالعۀ پرندگان و حیوانات در کتاب‌ها، ممکن است خسته‌کننده باشد و فعالیت‌های معمول آن‌ها را به‌خوبی نشان ندهد. یک معلم ابتدایی از منابع اینترنتی و فیلم‌های آموزشی تعاملی برای نشان دادن پرندگان و حیوانات در زیستگاه‌های طبیعی‌شان استفاده می‌کند. دانش‌آموزان می‌توانند مشاهده کنند که فعالیت‌های معمول آن‌ها هنگام جستجوی غذا و شکار طعمه، مراقبت از بچه‌های خود و نقلِ‌مکان آن‌ها از محلی به محل دیگر چگونه است؟ دکتر تسارو، مربی روش‌های تدریس برای دورۀ ابتدایی، با دانشجویان کارآموزی خود بر روی حرکات آن‌ها هنگام آموزش و کار با کودکان تمرین می‌کند. او از تک‌تک دانشجویانش می‌خواهد درسی را در کلاس برای سایر دانشجویان تدریس کنند. زمانی که آن‌ها تدریس می‌کنند، باید در اطراف حرکت کنند، نه اینکه صرفاً در یک محل، در جلوی کلاس بایستند یا بنشینند. زمانی که از تصاویر نورافکن استفاده می‌کنند، آن‌ها باید از جلوی پرده یا صفحه‌نمایش کنار بروند. سپس او به دانشجویان نحوۀ نظارت بر تکالیف کلاسی یا چگونگی حرکت در اطراف کلاس به‌طور مؤثر و بررسیِ پیشرفت دانش‌آموزان را، زمانی که آن‌ها در تکالیف به‌صورت فردی یا در گروه‌های کوچک درگیر می‌شوند، یاد می‌دهد.

به‌طور خلاصه می‌توان گفت که دروندادهای حسی در بخش‌هایی از حافظه‌های حسی مغز پردازش می‌شوند و آن‌هایی که به‌اندازۀ کافی حفظ می‌شوند به حافظۀ ‌کاری منتقل می‌شوند. حافظۀ ‌کاری به نظر می‌رسد در بخش‌های مختلفی از مغز، عمدتاً در کورتکس پیش‌پیشانیِ قطعۀ پیشانی قرار دارد (دی اسپوسی‌تو و پاسل، ۲۰۱۵؛ وُلف، ۲۰۱۰). همان‌طور که میدانید، اطلاعات در حافظۀ ‌کاری ظرف چند ثانیه از بین می‌روند، مگر اینکه مرور ذهنی شوند یا به حافظۀ درازمدت (LTM) انتقال یابند. برای اینکه اطلاعات حفظ شوند، باید یک سیگنال عصبی برای انجام این کار وجود داشته باشد؛ به این معنا که اطلاعات مهم‌اند و باید مورداستفاده قرار ‌گیرند.

جنبۀ کلیدی نظام شناختی، کارکرد اجرایی مغز است. این کارکرد که شامل گروهی از فعالیت‌ها می‌شود، به مدیریت دستیابی به اهداف فرد کمک می‌کند (اسکالیس و فلد، ۲۰۱۷). این فعالیت‌ها در برنامه‌ریزی، توجه، خودکنترلی، نظارت، انعطاف‌پذیری ذهنی و مدیریت حافظۀ کاری درگیر هستند. عملکرد اجرایی که ارتباط مثبتی با یادگیری دارد، ما را متمرکز بر تکلیف و معطوف به هدف حفظ می‌کند. این مفهوم شباهت‌هایی با خودنظم‌دهی دارد، اگرچه خودنظم‌دهی شامل فرایندهای انگیزشی نیز می‌شود. تفاوت‌های فردی گسترده‌ای در کارکرد اجرایی یادگیرندگان وجود دارد. دانش‌آموزانی که دچار اختلالات هستند، اغلب در این زمینه محدودیت‌هایی را نشان می‌دهند (هیورد، آلبر- مورگان و کانرد، ۲۰۱۷).

بخش‌هایی از مغز که عمدتاً در حافظه و پردازش اطلاعات درگیر می‌شوند، عبارت‌اند از: کورتکس و قطعۀ گیجگاهی میانی (وُلف، ۲۰۱۰). به نظر می‌رسد که مغز، خاطرات را با همان ساختاری پردازش و ذخیره می‌کند که در ابتدا، اطلاعات را درک کرده و پردازش می‌کند. درعین‌حال، بخش‌های خاص مغز که در حافظۀ درازمدت درگیر می‌شوند، بسته به نوع اطلاعات تغییر می‌کنند. در نظریۀ پردازش اطلاعات، بین حافظۀ اخباری یا بیانی (واقعیت‌ها، تعاریف‌، رویدادها) و حافظۀ روندی (شیوه‌ها، راهبردها) تمییز قائل می‌شوند. بخش‌های مختلف مغز در استفاده از اطلاعات بیانی و روندی درگیر می‌شوند.

با اطلاعات بیانی، ثبت‌کننده‌های حسی (برای مثال، دیداری، شنیداری) در کورتکس مغز، دروندادها را دریافت و آن‌ها را به هیپوکامپ و نزدیک قطعۀ گیجگاهی میانی انتقال می‌دهند. دروندادها بیشتر به همان شکلی که ظاهر می‌شوند، ثبت می‌شوند (برای مثال، به‌عنوان یک محرک دیداری یا شنیداری). هیپوکامپْ محل نهایی ذخیره‌سازی نیست؛ بلکه به‌عنوان یک پردازشگر و انتقال‌دهندۀ دروندادها عمل می‌کند. همان‌طور که در بخش بعد خواهیم دید، دروندادهایی که بیشتر رخ می‌دهند، ارتباطات عصبی نیرومند‌تری ایجاد می‌کنند. با فعالیت‌های متعددی، خاطرات، شبکه‌های عصبی را شکل می‌دهند‌ که عمدتاً در کورتکس‌ پیشانی و گیجگاهی جای می‌گیرند؛ بنابراین، به نظر می‌رسد که حافظۀ درازمدت برای اطلاعات بیانی در کورتکس پیشانی و گیجگاهی قرار دارد.

بیشتر اطلاعات روندی به‌صورت خودکار درمی‌آیند، به‌طوری‌که روندها را می‌توان با هشیاری‌ کم یا به‌صورت ناهشیار انجام داد (برای مثال، تایپ کردن، راندن دوچرخه). یادگیری روندی اولیه، بخش‌های ‌کورتکس پیش‌پیشانی، قطعۀ آهیانه و مخچه را درگیر می‌سازد که اطمینان می‌دهند ما آگاهانه به حرکات یا گام‌ها توجه می‌کنیم و اینکه این حرکات یا گام‌ها به‌درستی انجام می‌گیرند. با تمرین، این نواحی فعالیت کمتری نشان می‌دهند و دیگر ساختارهای مغزی، مانند کورتکس حرکتی، بیشتر درگیر می‌شوند (وُلف، ۲۰۱۰).

علوم اعصاب ‌شناختی از این اندیشه حمایت می‌کند ‌که خیلی چیزها را می‌توان از طریق مشاهده یاد گرفت. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که دورتادور قشر مغز در انجام یک عمل و همچنین پاسخ، هنگامی‌که ما انجام عمل شخص دیگر را مشاهده می‌کنیم، درگیر می‌شود (وان‌گوگ، پاس، مارکوس، ایرس و سولر، ۲۰۰۹).

کورتکس دیداری در روش‌ها یا روندهای غیرحرکتی (برای مثال، رمزگشایی ‌کلمات، جمع‌های ساده) به‌شدت درگیر می‌شود. درواقع، تکرار کردن می‌تواند ساختار عصبی‌ کورتکس دیداری را تغییر دهد. این تغییرات به ما امکان می‌دهند محرک‌های دیداری (برای مثال، کلمات، اعداد) را به‌سرعت تشخیص دهیم، بدون اینکه به صورتی هشیار مجبور باشیم معانی آن‌ها را پردازش کنیم. درنتیجه، بسیاری از این تکالیف شناختی، عادی می‌شوند. پردازش آگاهانۀ اطلاعات (برای مثال، توقف برای تفکر در مورد معنای متن) مستلزم فعالیت گستردۀ بخش‌های دیگر مغز است.

اما چه می‌شود اگر هیچ معنایی را نتوان به یک درونداد ربط داد؟ اگر اطلاعات ورودی را، هرچند مهم به نظر برسند (نظیر این گفتۀ معلم «توجه کن»)، نتوان به اطلاعات موجود در حافظه ربط داد، چه اتفاقی می‌افتد؟

منبع:

شانک. دیل. اچ. (۱۳۹۹). روان‌شناسی یادگیری: رویکرد تربیتی (ویرایش هشتم). (ترجمه اکبر رضایی). تهران: ارجمند. (تاریخ انتشار اثر به زبان اصلی، ۲۰۲۰).

آزمون توجه

واژه توجه ناظر بر فرایندهای متعددی است و تعریف واحدی ندارد؛ بااین‌حال بریکین کمپ (۲۰۰۲) توجه را این‌گونه تعریف کرده است «توجه به معنی گزینش مستمر و متمرکز و کارایی مدار محرک‌هاست. عبارت کارایی مدار در اینجا به این معنی است که توانایی توجه این قابلیت را به فرد می‌دهد که بدون انقطاع به گزینش آن دسته از محرک‌های درونی یا بیرونی که برای حل مسئله حائز اهمیت هستند بپردازند و آن را سریع ، صحیح، و پیوسته تحلیل کند و هم‌زمان محرک‌های رقیب و بی‌اهمیت را از میدان توجه خارج نماید.»

ویژگی‌های برجسته توجه

• کارکرد گزینش: ویلیام جیمز: اولویت بخشیدن به برخی از محرک‌ها به‌طور هم‌زمان چشم‌پوشی از محرک‌های دیگر
• تأثیر تجهیز و بسیج کردن یا شدت بخشیدن به فرایند پردازش اطلاعات و رفتار : انگیختگی
• پاسخ به محدودیت ظرفیت پردازش اطلاعات: از طریق افزایش یا کاهش توجه (گزینش به دلیل محدودیت پردازش اطلاعات است).
• هدفمندی و غایت مندی

اصلی‌ترین ویژگی توجه گزینش اهم و واپس راندن غیر اهم است. اگر توجه تا ۵ ثانیه معطوف به اطلاعات ورودی نشود اطلاعات در حافظه حسی از بین می‌رود.

 انواع توجه

• انتخابی
• متمرکز
• مداوم یا پایدار
• تقسیم‌شده
• تناوبی یا متناوب

 توجه در ارتباط تنگاتنگ با حافظه کاری عمل می‌کند یعنی درواقع نقش میز کار را برای پردازش اطلاعات ورودی از سوی حس‌گرها و اطلاعات فعال‌شده را دارد.

تمرکز

واژه تمرکز به معنی تمرکز کردن توجه و قرار دادن موضوعی با دامنه‌های محدود در کانون توجه است درواقع توجه انتخابی و تمرکز هم‌معنا هستند.

آزمون باید مهارت‌ها و توانایی‌ها عمومی تمرکز و توجه را بسنجد اما مهارت خاصی مثل هوش و یا … مدنظرش نباشد.

آزمون d2

آزمون D2 از شناخته شده ترین و معتبرترین وسیله های سنجش توجه و تمرکز است. تجربه بیش از نیم قرن نشانگر اهمیت بالای این آزمون برای تشخیص پژوهش درحوزه روانشناسی بالینی، تربیتی، ورزش، ترافیک، صنعت، سازمان و مدیریت منابع انسانی و روان پزشکی است.

مقیاس‌های این آزمون

Gz  – مجموع نمرات چه محرک هدف باشد چه غیر هدف = این نمره منعکس‌کننده‌ی تمام محرک‌های دیداری در طی آزمون است که آزمودنی در مورد آن‌ها تصمیم گرفته و علامت زده.

F1  – خطای حذف (Ommition) = تعداد محرک‌هایی که قبل از آخرین محرک پاسخ داده نشده است.

F2  – خطای اعلام کاذب (Commition) = تعداد محرک‌های غیر هدف را نشان می‌دهد.

Kl   – کارایی تمرکز : مجموع نمرات صحیح منهای خطای کاذب

هنجاریابی

این آزمون در آلمان، فرانسه، آمریکا هنجاریابی شده و در سال ۲۰۰۰ پروفسور لیپ من داده‌های آن را گردآوری کرده است و در ایران نیز در شهر تهران در سال ۱۳۸۸ – ۱۳۸۷ هنجار شده است که نتایج داده‌ها سطح پایین توجه در کشور ما نسبت به کشورهای دیگر را نشان می‌دهد.

کاربردهای آزمون

• تشخیص
• درمان
• میزان تحقق اهداف توان‌بخشی
• روانشناسی کار، صنعتی و سازمانی : مشاوره شغلی
• روانشناسی تربیتی   علت‌یابی افت تحصیلی – ناآرامی و بی‌قراری کودکان

برای سنجش توجه و تقویت آن در دانش آموزان می توانید از مشاوره رایگان کارشناسان مرکز مشاوره جوانه رشد تبریز بهره مند شوید و در صورت تمایل نسبت به سنجش و مشاوره تخصصی در این زمینه اقدام کنید. شماره تماس مرکز ۰۹۱۴۶۳۴۷۰۹۸

آیا تفاوتی بین توجه و تمرکز وجود دارد؟

یادگیرنده‌ای ممکن است برای درگیری در تکلیف برانگیخته شود اما ممکن است در پافشاری بر آن تکلیف به دلیل عوامل مختلف حواس‌پرتی مشکل داشته باشد. مشکل این است که اگرچه این یادگیرنده ممکن است با استعداد و برانگیخته باشد، بااین‌حال، او ممکن است انضباط شخصی یا خودنظم‌دهی برای غلبه بر عوامل حواس‌پرتی محیطی، اضطراب یا نیازهای فیزیکی یا هیجانی متعدد خود را نداشته باشد.

ضروری است تا یاد بگیریم چگونه توجه و تمرکز کنیم. اگرچه این اصطلاحات اغلب به‌جای همدیگر مورداستفاده قرار می‌گیرند، اما تفاوت اندکی در معنای آن‌ها وجود دارد. توجه  یک فرایند انتخابی است که آگاهی از رویدادها را در محیط کنترل می‌کند. در طول بحث سامانه پردازش اطلاعات اشاره شد که ماهیت توجه مشخص می‌کند که کدام محرک‌ها مورد پردازش قرار ‌گیرند یا نادیده گرفته ‌شوند. به خاطر محدودیت‌های ما در فراخنای توجه و توانایی تمرکز بر یک محرک، ضروری است به‌صورت مداوم بر محرک یا پیام توجه کنیم. تمرکز  اصطلاحی است که برای تشخیص توجه مجدد (refocusing) مستمر بر محرک یا پیام دریافتی استفاده می‌شود. دقت داشته باشید که در مشخص کردن تمرکز کلمه کلیدی refocus  است.

توجه یک فرایند کلیدی در یادگیری است. تا زمانی که فرد توجه نکند، اطلاعات کسب نمی‌شوند. متأسفانه، بسیاری از یادگیرندگان آگاهی ندارند که چه موقع آن‌ها توجه نمی‌کنند. آیا تابه‌حال پیش‌آمده که هنگام برگرداندن صفحه کتاب از رؤیای روزانه بیدار شده و بفهمید که ازآنچه خوانده‌اید هیچ‌چیزی به یاد نمی‌آورید؟ آیا تلاش کرده‌اید مطالعه کنید اما چیزهای زیادی در ذهن شما وجود داشتند که آن کار را غیرممکن ساخته‌اند؟

چه عواملی بر توجه و تمرکز تأثیر دارند؟

یادگیرندگان به خاطر عوامل حواس‌پرتی درونی و بیرونی مشکل تمرکز بر تکالیف دارند. عوامل حواس‌پرتی بیرونی عبارت‌اند از: منابع تداخل محیطی (برای مثال سروصدای تلویزیون)، منابع ایجاد وقفه (برای مثال، تلفن‌ همراه و پیامک‌ها)، محیط‌های مطالعه نامساعد (برای مثال، لباس‌ها و کتاب‌های انباشته‌شده در اتاق مطالعه)، و هم‌اتاقی‌های ناسازگار و نامنظم. عوامل حواس‌پرتی درونی به منابع تداخل درون فرد نظیر افکار نامربوط (برای مثال، ”یادم رفت کتاب را به کتابخانه برگردانم“)، نگرانی (برای مثال، ”نمی‌دانم که آیا می‌توانم این مطالب را یاد بگیرم یا نه“)، اختلالات هیجانی و فیزیولوژیکی (برای مثال سردرد)، و خیال‌پردازی (برای مثال، تفکر درباره مهمانی آخر هفته بعد) اشاره دارد.

چگونه من می‌توانم دقت و تمرکز خود را بهبود بخشم؟

اگر شما قبل از شروع مطالعه، خواندن یا گوش دادن به سخنرانی اقداماتی برای از بین بردن عوامل حواس‌پرتی انجام دهید، شما بهتر خواهید توانست تا تمرکز خودتان را افزایش دهید؛ راهبردهایی که تمرکز را تقویت می‌کنند انتخاب کنید؛ هنگام مطالعه بر تمرکز خودتان نظارت کنید؛ و زمانی که عوامل حواس‌پرتی اتفاق می‌افتند آن‌ها را از بین ببرید. گذشته از تقویت تمرکز، حذف عوامل حواس‌پرتی نیز برای کاهش تمایل به اهمال‌کاری مهم است. هنگامی‌که عوامل حواس‌پرتی زیاد است، برای شما آسان است که قصد خودتان برای شروع کاری که عقب انداخته‌اید را با یک عامل جذاب پرت‌کننده حواس جابه‌جا کنید، نظیر دیدن یک فیلم خنده‌دار که دوستتان فرستاده است به‌جای آغاز کردن پیش‌نویس مقاله نهایی. برای مشاوره تخصصی در مورد نحوه مدیریت عوامل حواس‌پرتی درونی و بیرونی و همچنین نظارت و مقابله با مشکلات توجه و تمرکز می‌توانید با هماهنگی قبلی به مرکز مشاوره جوانه رشد تبریز مراجعه کنید.

منبع:

دمبو، مایرون، اچ.، و سلی، هلنا. (۱۳۹۷). انگیزش و راهبردهای یادگیری برای موفقیت در دانشگاه: با تمرکز بر یادگیری خودنظم‌دهی. (ترجمه احمد علی‌پور و اکبر رضایی). تهران: ارجمند. (تاریخ انتشار اثر به زبان اصلی، ۲۰۱۲).