حافظه‌ کاذب

حافظه کاذب یادآوری ساختگی یا تحریف‌شده از رویدادهاست. چنین حافظه‌هایی ممکن است کاملاً نادرست و خیالی باشند. در موارد دیگر، آن‌ها ممکن است عناصری از واقعیت داشته باشند که با دخالت اطلاعات، یا دیگر تحریفات حافظه، تحریف‌ شده‌ باشند.

خطاهای حافظه کاملاً متداول اند

افراد اغلب فکر می‌کنند که حافظه مثل دوربین عمل می‌کند، یعنی با دقت و وضوح هر آنچه اتفاق می‌افتد مستند و ذخیره می‌سازد. درواقع، حافظه بسیار مستعد لغزش است. مردم ممکن است احساس کنند که حافظه آن‌ها دقیق است، اما این اطمینان هیچ تضمینی برای دقت حافظه نیست. نمونه‌هایی از این پدیده را می‌توان از امور نسبتاً عادی مانند یادآوری نادرست اینکه شما در ورودی خانه خود را قفل کرده‌اید، تا مسائل جدی‌تر، مانند به یادآوردن کاذب جزئیات یک صحنه تصادف که شاهد آن بوده‌اید، مثال زد.

بیایید در مورد اینکه روانشناسان حافظه کاذب را چگونه تعریف می‌کنند، نحوه شکل‌گیری و تأثیرات آن بیشتر بیاموزیم.

تعاریف حافظه کاذب

روانشناسان چگونه حافظه کاذب را تعریف می‌کنند؟ چگونه آن را از دیگر اشکال حافظه متمایز می‌سازند؟ برخی از عناصر رایج حافظه کاذب عبارت‌اند از:

• حافظه‌های کاذب تجربیات ذهنی اند که مردم باور دارند بازنمایی‌های دقیقی از رویدادهای گذشته هستند.
• حافظه‌های کاذب اغلب حول جزئیات چیزهای بی‌اهمیت (این باور که وقتی به خانه رسیدید کلید خانه را بر روی میز گذاشته اید) یا بسیار جدی‌تر (این باور که کسی را درصحنه جرم دیدید) می‌چرخند.

درحالی‌که همه ما شکست‌های حافظه را هرازگاهی تجربه می‌کنیم، حافظه‌های کاذب منحصربه‌فردند، به این دلیل که آن‌ها یادآورهای مجزا از چیزهایی هستند که درواقع رخ نداده‌اند. این به معنای فراموشی یا ترکیب جزئیات چیزهایی نیست که تجربه کرده‌ایم. حافظه کاذب در مورد به خاطر آوردن چیزهایی است که ما هرگز تجربه نکرده ایم.

چه چیزی باعث حافظه‌های کاذب می‌شود؟

چرا حافظه‌های کاذب اتفاق می‌افتند؟ عوامل تاثیرگذار بر حافظه کاذب عبارت اند از: اطلاعات نادرست و نسبت دادن غلط از منبع اصلی اطلاعات. دانش موجود و همچنین سایر خاطرات می‌توانند در شکل‌گیری حافظه جدید تداخل کنند و باعث یادآوری یک واقعه به صورت ‌اشتباه یا کاملاً نادرست شوند.

پیشنهاد می‌تواند منجر به حافظه‌ کاذب شود

• الیزابت لوفتوس، محقق حافظه، بر اساس تحقیقات خود نشان داد که از طریق پیشنهاد می‌توان حافظه کاذب را القا کرد.
• او همچنین نشان داد که با گذشت زمان، این خاطرات ممکن است قوی‌تر وزنده‌تر شوند.
• با گذشت زمان، خاطرات تحریف می‌شوند و تغییر می‌کنند. در برخی موارد، ممکن است حافظه اصلی برای گنجاندن اطلاعات یا تجربیات جدید تغییر یابد.

تأثیر بالقوه حافظه‌های کاذب

مردم به طرز چشمگیری مستعد پیشنهاد هستند، که ممکن است خاطره‌ای از وقایع و اتفاقاتی را که برای ما واقعاً رخ نداده‌اند، ایجاد کند.

برای مثال:

بیشتر اوقات حافظه‌های کاذب نسبتاً بی‌فایده اند- حافظه‌ای که شما کلیدها را به خانه آورده‌اید و آن‌ها را در آشپزخانه روی میز قرار داده اید، برای مثال، وقتی‌که درواقع آن‌ها را در ماشین جا گذاشته‌اید.

در موارد دیگر، حافظه‌های کاذب ممکن است پیامدهای جدی‌تری داشته باشند. محققان دریافتند که حافظه‌های کاذب یکی از دلایل اصلی محکومیت‌های نادرستی هستند، که معمولاً از طریق شناسایی نادرست یک مظنون یا یادآوری کاذب در هنگام بازجویی‌های پلیس صورت می‌گیرد.

چه کسی تحت تأثیر حافظه‌ کاذب قرار می‌گیرد؟

تحقیقات پیشگامانه لوفتوس نشان داده است که چگونه به‌راحتی و به‌آسانی می‌توان حافظه‌ کاذب را شکل داد. در یک مطالعه، شرکت‌کنندگان فیلمی از یک صحنه تصادف ماشین ها را تماشا کردند و سپس سؤالاتی درباره آنچه در فیلم دیده بودند پرسیده شد. از بعضی شرکت‌کنندگان سؤال شد که «وقتی اتومبیل‌ها به هم کوبیدند، چقدر سرعت داشتند؟» درحالی‌که از شرکت‌کنندگان دیگر نیز همان سؤال پرسیده شد، اما کلمات «کوبیدن» با «برخورد کردن» جایگزین شدند.

هنگامی‌که یک هفته بعد به شرکت‌کنندگان تست حافظه مربوط به این حادثه داده شد، افرادی که از آن‌ها سؤال «کوبیدن» پرسیده شده بود، حافظه کاذب در مورد دیدن شیشه شکسته در فیلم ایجاد کرده بودند، در حالی که چنین چیزی در فیلم نبود.

زمان نیز ممکن است در شکل‌گیری حافظه کاذب تأثیر بگذارد

لوفتوس معتقد است که هر چه زمان بگذرد حافظه اصلی از بین می‌رود، حافظه‌هایکاذب راحت‌تر شکل می‌گیرند. به‌عنوان‌مثال، در شهادت شاهدان عینی، مدت‌زمان بین حادثه و مصاحبه در مورد رویداد، نقش مهمی در حافظه کاذب افراد دارد.

اگر بلافاصله پس از یک رویداد، مصاحبه انجام گیرد، یعنی زمانی که جزئیات هنوز واضح هستند، افراد کمتر تحت تأثیر اطلاعات غلط قرار می‌گیرند. اما اگر مصاحبه برای مدت‌زمانی به تأخیر بیفتد، افراد به‌احتمال‌زیاد تحت تأثیر اطلاعات غلط بالقوه قرار می‌گیرند.

جمع‌بندی

درحالی‌که ممکن است باور کردنش برای بسیاری از افراد سخت باشد، همه حافظه‌های کاذب دارند. به‌طورکلی حافظه‌ ما به‌اندازه‌ای که فکر می‌کنیم قابل‌اعتماد نیست، حافظه‌های کاذب حتی در بین افرادی که معمولاً از حافظه بسیار خوبی برخوردارند، ممکن است به‌راحتی شکل بگیرد.

مولف: کندرا چری

مترجم: دکتر اکبر رضایی روانشناس تبریز